Բացել լրահոսը Փակել լրահոսը
A A

ՎԱՐԴԱՆ ՕՍԿԱՆՅԱՆԻ ՀԱՐՑԱԶՐՈՒՅՑԸ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՀԱՆՐԱՅԻՆ ՀԵՌՈՒՍՏԱՏԵՍՈՒԹՅԱՆԸ

Քաղաքականություն

ՀԱՐՑ.- Պարոն Օսկանյան, Միացյալ նահանգների պետքարտուղար Քոլին Փաուելի եւ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահ Սթիվեն Մաննի հետ հանդիպումից հետո ամերիկացի որոշ քաղաքագետներ, փորձագետներ կարծիք հայտնեցին, որ պաշտոնական Երեւանը եւ Բաքուն ղարաբաղյան կարգավորման գործընթացում պետք է անպայման փորձեն համաձայնության հասնել քի-ուեսթյան պայմանավորվածությունների շուրջ: Մասնավորապես, նման կարծիք արտահայտել էր Վաշինգտոնի ռազմավարական եւ միջազգային հետազոտությունների կենտրոնի կովկասյան հարցերի փորձագետ Քորի Ուելթը: Այս տեսակետը որքանո՞վ է արտահայտում պաշտոնական Վաշինգտոնի դիրքորոշումը, կարելի՞ է հասկանալ, որ Միացյալ Նահանգները հակամարտության կողմերից պահանջում են հավատարիմ մնալ քի-ուեսթյան սկզբունքներին, առաջնորդվել այդ սկզբունքներով, այդ պայմանավորվածություններով:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- Ես կարծում եմ, որ դա անհատական կարծիք է, բայց արտահայտում է նաեւ ինչ-որ ընդհանուր տեսակետ, որովհետեւ խնդիրը հետեւյալի մեջ է. կոնկրետ ոչ թե Քի-Ուեսթի տառի եւ բովանդակության ամբողջական կիրառման խնդիրն է, այլ ընդհանուր սկզբունքի, ընդհանուր մոտեցման խնդիրը: Լեռնային Ղարաբաղի հարցի կարգավորման մեջ եթե ընդհանուր համաձայնություն կա առ այն, որ պետք է կենտրոնանանք Լեռնային Ղարաբաղի քաղաքական կարգավիճակի վրա, դրանից հետո արդեն, կարծեք թե, շատ տարբերակներ չեն մնում, եւ ինքնաբերաբար հարցը գնում է դեպի Քի-Ուեսթ, որովհետեւ այնտեղ հիմնական շեշտադրումը իրոք Լեռնային Ղարաբաղի հարցի կարգավորման վրա էր: Եւ Լեռնային Ղարաբաղի քաղաքական կարգավիճակի շուրջ տեղի ունեցած էվոլյուցիան այս վերջին տասը-տասներկու տարիների ընթացքում, ինքնաբերաբար հանգեցնում է քի-ուեսթյան սկզբունքներին: Քի-ուեսթյան սկզբունքներն այսօր բառացի չեն նշվում, բայց ընդհանուր հասկացողությունն այն է, որ եթե մենք համաձայնվում ենք կենտրոնանալ քաղաքական կարգավիճակի շուրջ, դա ինչ-որ ձեւով պետք է լինի քի-ուեսթյանի մի տարբերակ: Եւ, իրոք, այսօր ընդհանուր նման մոտեցում կա, որովհետեւ բոլորն էլ լավ են հասկանում, որ մենք չենք կարող հետքայլ անել եւ գնալ փուլային տարբերակի, փորձել հակամարտության հետեւանքներից սկսել: Մենք հարցը լրջորեն առաջ կտանենք միայն այն դեպքում, եթե կարողանանք կենտրոնացած մնալ Լեռնային Ղարաբաղի քաղաքական կարգավիճակի վրա եւ միայն այդ կոնտեքստի մեջ սկսել քննարկել նաեւ հակամարտության ռազմական հետեւանքների վերացումը: Այնպես որ, հակառակ որ դա անհատական կարծիք է եղել, ընդհանուր առմամբ, կարծում եմ, մոտեցումները եւ պատկերացումները ճիշտ է արտացոլում:

ՀԱՐՑ.- Պարոն Օսկանյան, մի քանի օրից, հունիսի 21-ին Պրագայում հանդիպելու եք Ադրբեջանի ձեր պաշտոնակից Էլմար Մամեդյարովի հետ: Ամերիկյան վերջին բանակցությունների արդյունքներն ինչ-որ կերպ կարո՞ղ են ազդել այս հանդիպման ընթացքի, արդյունքի վրա: Որեւէ գործնական արդյունք այս անգամ ակնկալվու՞մ է, թե սա եւս դառնալու է մի հանդիպում, որը հերթական անգամ վկայելու է երկխոսության շարունակականության մասին:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- Այս պահին դժվար է որեւէ եզրակացություն անել: Քոլին Փաուելի հետ իմ հանդիպման ընթացքում ներկա էր նաեւ Սթիվեն Մաննը, եւ այնտեղ մենք մանրամասն քննարկել ենք ղարաբաղյան հարցը, ուղղակի խորացել ենք դրա մեջ: Ես ներկայացրել եմ մեր՝ Հայաստանի պատկերացումները այս հարցի կարգավորման կապակցությամբ, եւ Սթիվեն Մաննը այդ բոլորը լսել է: Ոչ թե որ նա տեղյակ չէ մեր դիրքորոշումներին, այլ որ իր ղեկավարի՝ Քոլին Փաուելի ներկայությամբ է այդ բոլորը հայտնվել, եւ լրացուցիչ լուրջ քննարկում ենք ծավալել, ես կարծում եմ, որ դա անպայման ինչ-որ չափով ազդեցություն կթողնի նաեւ այդ համանախագահի վրա: Իսկ թե կոնկրետ այդ հանդիպումը Պրագայում ինչպիսի ազդեցություն կունենա, դժվարանում եմ ասել: Շատ բան կախված կլինի, թե իմ գործընկերը այս փոքր ընդհատումից հետո ինչպիսի՞ ցուցումներով կվերադառնա բանակցությունների սեղանին: Եթե ցուցումները լինեն դրական այն իմաստով, որ նա կարողանա քննարկման մեջ մտնել Լեռնային Ղարաբաղի քաղաքական կարգավիճակի շուրջ եւ այդ կոնտեքստի մեջ նայել նաեւ մյուս խնդիրներին, ես կարծում եմ, որ մենք կարող ենք դրական տեղաշարժ արձանագրել: Այնպես որ, շատ բան կախված կլինի, թե երկու արտաքին գործերի նախարարների ցուցումները նախագահներից ինչպիսի համատեղելիություն կունենան: Եթե որոշ համատեղելիություն լինի, կարծում եմ, որ մենք կկարողանանք ինչ-որ դրական տեղաշարժ արձանագրել Պրագայի հանդիպման ժամանակ:

ՀԱՐՑ.- Պարոն Օսկանյան, հունիսի 3-ին ամերիկացի համանախագահ Սթիվեն Մաննի մի քանի ժամով Հայաստան այցելությունից եւ ձեր ամերիկյան ուղեւորությունից հետո խոսակցությունների եղան այն մասին, որ Վաշինգտոնը հայկական կողմին առաջարկում է վերադարձնել իր վերահսկողության տակ գտնվող երեք շրջանները՝ Ջեբրայիլը, Կուբաթլին եւ Զանգելանը: Այս հարցի մասին այս շաբաթ խոսել է Միացյալ Նահանգների դեսպանը Երեւանում՝ Ջոն Օրդուեյը եւ տառացիորեն հետեւյալը ասաց, որ տարածքները վերադարձնելու որեւէ կոնկրետ առաջարկ չի եղել: Ինչպե՞ս հասկանալ այս ամենը:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- Ո՛չ կոնկրետ, ո՛չ էլ ոչ կոնկրետ առաջարկ չի եղել: Ընդհանրապես, Սթիվեն Մաննի այցի ժամանակ նման հարց չի քննարկվել: Նախ ասեմ, որ Սթիվեն Մաննը եկել էր ոչ թե Ղարաբաղի հարցի կապակցությամբ, այլ նա Բաքվում էր գտնվում նավթի եւ գազի շուրջ Բաքվում տեղի ունեցող կոնֆերանսին մասնակցելու համար: Ուղղակի նա տարածաշրջանում լինելու առիթը օգտագործել էր եւ այցելել էր Հայաստան՝ ընդհանուր քննարկումներ ունենալու: Նա որեւէ առաջարկություն, որեւէ քննարկում կոնկրետ այդ հարցի շուրջ չի ունեցել մեզ հետ: Այդպիսի առաջարկություն՝ կոնկրետ, ոչ կոնկրետ, այսօր առհասարակ չկա սեղանի վրա: Մեր Պրագայի հանդիպումն այս անգամ եւս կլինի առանց օրակարգի, կողմերն իրենց մոտեցումները եւ պատկերացումները կշարունակեն ներկայացնել եւ փորձ կարվի այդ երկուսը համատեղել: Համատեղման ինչ-որ ընդհանուր ուրվագիծ, կարծեք թե, ուրվագծվում է, եւ իրոք նման դեպքերում հակադիր թվացող մոտեցումները համատեղելու միջազգային ճանաչված միջոցներ եւ ձեւեր կան, եւ մենք այդ ուղղությամբ ենք շարժվում: Ես հույս ունեմ, որ Պրագայում կկարողանանք այդ մոտեցումը, այդ գաղափարը, միջազգային նման միջոցների օգտագործումը կարողանալ կիրառության մեջ դնել նաեւ Լեռնային Ղարաբաղի բանակցություններում:

ՀԱՐՑ.- Ի՞նչ միջոցների մասին է խոսքը:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- Ես այս պահին չեմ կարող մանրամասներ տալ, բայց կան միջազգայնորեն օգտագործված միջոցներ, որոնցով կարելի է իսկապես համատեղել մի կողմից Ադրբեջանի մոտեցումը, որ կենտրոնանա հետեւանքների վրա, մյուս կողմից՝ Հայաստանի մոտեցումը, որ կենտրոնանա քաղաքական կարգավիճակի վրա: Այդ երկուսի մոտեցման միջոցները կան: Մնում է, որ կողմերը համաձայնվեն դրանց շուրջ: Այնպես որ, կարծում եմ, Պրահայում այս երրորդ հանդիպման ընթացքում հետաքրքրական քննարկում է լինելու:

ՀԱՐՑ.- Պարոն Օսկանյան, այդուհանդերձ ասում են, որ առանց կրակի ծուխ չի լինում: Ի՞նչ եք կարծում, կոնկրետ տարածքների վերադարձման վերաբերյալ այս լուրերը ո՞ր աղբյուրից են հրապարակվել:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- Գաղտնիք չէ, որ Ադրբեջանը դրա ջատագովն է եւ պետք է ասեմ որ այո՛, մեր հանդիպումների ընթացքում այդ խնդիրը Ադրբեջանի կողմից դրվում է, Ադրբեջանը դրա մասին խոսում է նաեւ հրապարակային: Դրա համար էլ չեմ զարմանում, որ մամուլում հաճախակի սա հայտնվում է: Կարող է նաեւ սա հատուկ ծրագրավորված լինի, ապատեղեկատվություն լինի: Այստեղ խնդիրը հետեւյալում է. դա Ադրբեջանի՞ գաղափարն է, թե դա ընդունվում է նաեւ համանախագահների կողմից եւ ներկայացվում կողմերին, որպես հարցի կարգավորման ճանապարհներից մեկը: Ավելի շուտ առաջինը, դա Ադրբեջանի կողմից է սեղանին դրվում, իսկ համանախագահողները այդ հարցի շուրջ որեւէ դիրքորոշում չունեն, եւ, ինչպես ասացի, մեր հանդիպումն անցնում է բաց, առանց օրակարգի, եւ սեղանի վրա դրվում են տարբեր առաջարկություններ: Դրանցից մեկն էլ Ադրբեջանի կողմից դրվող այդ տարածքների խնդիրն է, որը եղել է նախկինում եւ այսօր էլ կա:

ՀԱՐՑ.- Առաջիկայում սպասվում է համանախագահների այցը Երեւան, Ստեփանակերտ եւ Բաքու: Հնարավո՞ր է, որ նրանք տարածաշրջան ժամանեն ղարաբաղյան կարգավորման նոր, էական առաջարկներով:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- Ես կարծում եմ, որ ոչ, բայց այս ոչը չպետք է նշանակի, թե ընդհանրապես ապագահում էլ որեւէ առաջարկություն չի լինելու: Ես կարծում եմ, որ հուլիսի այս ժամկետը շատ վաղ է ակնկալելու, թե մեր բանակցություններում կլինի բավարար առաջընթաց, որը հիմք կտա համանախագահողներին ինչ-որ բան արդեն թղթի վրա դնելու: Այս պահին չեմ ակնկալում, որ համանախագահողները, հենվելով նախագահների եւ արտգործնախարարների մակարդակով մեր երկկողմ բանակցությունների վրա, կարողանան ինչ-որ բան թղթի վրա դնել: Այդ կոնսենսուսը դեռեւս առաջ չի եկել: Բայց ապագայում, իհարկե, դժվար է որեւէ ժամկետ դնել, բոլորի ցանկությունն է այնքան առաջընթաց արձանագրել բանակցությունների ընթացքում, որ դա հիմք լինի համանախագողների համար, որպեսզի ինչ-որ բան դնեն թղթի վրա: Այստեղ կարող եմ տալ քի-ուեսթյան օրինակը. եթե չլինեին նախագահների փարիզյան հանդիպումները եւ չլիներ նրանց մոտեցումների համատեղելիությունը, համանախագողները ուղղակի հիմք չէին ունենա Քի-Ուեսթում որեւէ փաստաթուղթ դնելու կողմերի առաջ: Այնպես որ, ամեն ինչ կախված կլինի բանակցությունների արդյունքից, թե երբ համանախագողները կկարողանան հանդես գալ ինչ-որ գրավոր առաջարկով:

ՀԱՐՑ.- Հայ-ամերիկյան բանակցությունների առանցքում կարեւոր հարց է նաեւ Հայաստանի եւ Թուրքիայի հարաբերությունների բարելավման խնդիրը, Հայաստանի ապաշրջափակումը: Հինգշաբթի հայտնի դարձավ, որ Միացյալ Նահանգների ճնշման տակ, համենայն դեպս այդպես էր գրում թուրքական մամուլը, Թուրքիայի արտգործնախարարությունը նախապատրաստական աշխատանքներ է սկսել Աք Յաքայի սահմանակետը վերականգնելու ուղղությամբ: Սա ձեր կարծիքով որքանո՞վ լուրջ նախաձեռնություն է:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- Ես առանձնակի նշանակություն չեմ տալիս թուրքական մամուլում հայտնված լուրերին: Այդ լուրերը երբեմն, այո՛, պաշտոնական տեսակետներ են հայտնում, երբեմն՝ ոչ: Ես ուղղակի հենվում եմ այն բանի վրա, ինչ որ մեզ այսօր տեսանելի է, ինչ որ մեր բանակցությունների արդյունքում է առաջ գալիս: Այս պահի դրությամբ դեռեւս սահմանի բացման կոնկրետ հեռանկար չկա: Այո՛, այս հարցը ե՛ւ հայ-ամերիկյան երկխոսության օրակարգում է, ե՛ւ հայ-թուրքական երկխոսության, ե՛ւ թուրք-ամերիկյան երկխոսության օրակարգում: Ես դրանում ուղղակի համոզված եմ, որովհետեւ յուրաքանչյուր անգամ, երբ ամենաբարձր մակարդակով հանդիպում եմ Միացյալ Նահանգների ղեկավարության հետ, ինձ վստահեցնում են, որ այդ հարցը բարձրացվում է Թուրքիայի հետ երկխոսության ընթացքում, որովհետեւ իրոք սահմանի բաց լինելը եւ հատկապես երկաթգծի աշխատանքը այսօր բխում է ոչ միայն Հայաստանի եւ Թուրքիայի ու տարածաշրջանի շահերից, այլ նաեւ Միացյալ Նահանգների շահերից: Այնպես որ, այդ հետաքրքրությունը կա, կա նաեւ հետաքրքրություն Թուրքիայի կողմից՝ բացելու ե՛ւ երկաթգիծը, ե՛ւ սահմանը, բայց դեռեւս Թուրքիան ենթարկվում է ադրբեջանական ճնշման: Մյուս կողմից կա նաեւ Թուրքիայի Եվրամիությանն անդամակցության խնդիրը, ՆԱՏՕ-ի ընդարձակման հարցը: Ե՛ւ Եվրամիության, ե՛ւ ՆԱՏՕ-ի առումով Թուրքիան առավել պարտավորություն պետք է զգա, եւ ես կարծում եմ, որ դա պետք է արտահայտվի անուղղակի ճնշման ձեւով, որ նա իր քաղաքականությունը Հայաստանի նկատմամբ փոխի: Որովհետեւ երբ Հայաստանն արդեն ներառվել է Եվրամիության «Նոր հարեւաններ» ծրագրի մեջ, եւ Թուրքիան հավանաբար այս տարվա վերջին եւ եկող տարվա սկզբին արդեն իրավունք կստանա անդամակցության բանակցություններ սկսելու, այս կոնտեքստի մեջ Թուրքիան առավել պարտավորված պետք է լինի կամրջողի դեր խաղալ Կովկասի եւ Եվրոպայի միջեւ, Կովկասի եւ Եվրամիության, Կովկասի եւ ՆԱՏՕ-ի միջեւ, քանի որ նա ՆԱՏՕ-ի անդամ է, իսկ ՆԱՏՕ-ի առաջ խնդիր է դրվել առավել ընդարձակվել եւ Կովկասն ու Միջին Ասիան սկսել ներգրավել: Այնպես որ, ոչ միայն Միացյալ Նահանգների եւ Եվրամիության ճնշումը պետք է լինի եւ կա Թուրքիայի վրա, այլ նաեւ առհասարակ Եվրամիության ընդարձակման եւ նաեւ Կովկասի ու Կենտրոնական Ասիայի նկատմամբ ՆԱՏՕ-ի նոր քաղաքականության հանգամանքը: Այնպես որ, մի կողմից սա է, մյուս կողմից առկա է Ադրբեջանի ճնշումը, եւ այստեղ հարց է ծագում, թե ո՞րն է վերջիվերջո գերիշխող դառնալու: Ես կարծում եմ, ամեն դեպքում, մենք կշարունակենք մեր երկխոսությունը Թուրքիայի հետ, կոչեր կլինեն նաեւ Միացյալ Նահանգների եւ Եվրամիության կողմից Թուրքիային՝ Հայաստանի հետ հարաբերությունները նորմալացնելու եւ պետք է ակնկալել, որ ապագայում մենք անպայման տեղաշարժ կտեսնենք այս հարցում:

ՀԱՐՑ.- Պարոն Օսկանյան, ինչպես նշեցիք, Հայաստանը հարավկովկասյան մյուս երկու պետությունների հետ Եվրամիության «Ընդլայնված Եվրոպա. Նոր հարեւաններ» ծրագրի անդամ է: Բազմիցս ասել եք, որ դա լուրջ հեռանկար է բացում Հայաստանի առաջ: Ո՞րն է կոնկրետ այդ լուրջ հեռանկարը եւ սպասելիքը՝ ձեր ասած Թուրքիայի մասո՞վ, ինչպես նշեցիք, թե՞ այլ հեռանկարներ կան:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- Այստեղ մեզ համար հեռանկարը Եվրամիության անդամակցության հեռանկարն է: Այս որոշմամբ մենք ստանում ենք հեռանկար, բայց ոչ խոստում: Այստեղ շատ հստակ տարբերակում պետք է դնել այդ երկուսի միջեւ: Մինչեւ հիմա մենք այդ հեռանկարն էլ չունեինք: Այսօր այս որոշմամբ մենք ստացել ենք այդ հեռանկարը: Այդ առումով ես համարում եմ, որ սա շատ կարեւոր քայլ է, բայց մյուս կողմից չի կարելի է համարել, որ սա խոստում է Հայաստանը Եվրամիության անդամ դառնալու: Այս տարածաշրջանում մեր աշխատանքով, մեր երկրում՝ համապատասխան բարեփոխումներ անելով, ապահովելով տնտեսական զարգացումը, ապահովելով ժողովրդավարական գործընթացների խորացումը, կայուն եւ բարգավաճ երկիր ստեղծելու մեր ճանապարհով եւ հաջողություններով պետք է այդ հեռանկարը վերածել խոստումի: Այդ խոստումը ե՞րբ կգա, տասը-տասնհինգ տարուց, դժվար է ասել, բայց որ հեռանկարը մեր առաջ բացվել է, եւ սրանից հետո արդեն շատ բան մեզանից է կախված, սա կարծում եմ, որ միանշանակ է:

ՀԱՐՑ.- Հայաստանը հայտարարում է ապագայում Եվրամիության անդամ դառնալու իր մտադրության մասին: Եվրամիության անդամ բոլոր պետությունները դե ֆակտո փաստորեն ՆԱՏՕ-ի անդամ են: Մեր այս ցանկությունների մեջ դուք պարադոքս չե՞ք տեսնում:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- Ո՛չ, ես պարադոքս չեմ տեսնում, որովհետեւ ՆԱՏՕ-ի հետ կապված՝ մենք ասում ենք, որ այսօր ՆԱՏՕ-ին անդամակցության խնդիրը մեր օրակարգում չկա: Եվրամիությանը անդամակցելու խնդիրը, այո՛, օրակարգում կա, բայց գիտակցում ենք, որ դա հեռանկարային խնդիր է: Դա չի կարող տեղի ունենալ նույնիսկ տասը-տասնհինգ տարվա ընթացքում, դա առնվազն տասնհինգ տարի հետո կարող է տեղի ունենալ: Մենք այս հարցին շատ իրապաշտորեն ենք մոտենում: Այնպես որ, այս ժամանակի տարբերությունը հաշվի առնելով՝ մենք հակասություն չենք տեսնում ՆԱՏՕ-ի եւ Եվրամիության անդամակցությանը, որովհետեւ այս ճանապարհին շատ բան կարող է փոխվել եւ այդ հեռանկարում այս պահին որեւէ դատողություն այդ կապակցությամբ չեմ ուզում անել: Մենք մեր դիրքորոշումը հայտնում ենք պահի հնարավորություններից եւ նաեւ պահի կարիքներից ելնելով: Այսօր անվտանգության առումով, քանի որ ՆԱՏՕ-ի անդամակցության ոչ միայն խոստումը, այլ նույնիսկ այդ հեռանկարը չկա, դրա մասին ավելորդ է խոսել: Մեր օրակարգում այդ խնդիրն այսօր չկա: Բայց Եվրամիության անդամակցության մասով մենք արդեն այդ հեռանկարն ունենք եւ անդամակցության խնդիրը, այո՛, մեր արտաքին քաղաքականության օրակարգային խնդիրներից մեկն է: Եւ այս երկու մոտեցումների միջեւ ես հակասություն չեմ տեսնում՝ հաշվի առնելով, որ այստեղ կա ժամանակային հստակ մի հատված, որի ընթացքում մեր տարածաշրջանում շատ բան է փոխվելու, եւ փոխվելու են նաեւ Հայաստանի կարիքները, եւ ըստ այդմ նաեւ մեր առաջ ծառացած խնդիրները:

ՀԱՐՑ.- Աստանայում կայացավ Հավաքական Անվտանգության Պայմանագրի կազմակերպության գագաթաժողովը: Տարածաշրջանային անվտանգության համար այդ ռազմաքաղաքական դաշինքը, եթե կարելի է այդպես ասել, ձեր կարծիքով որքանո՞վ կայացած տեղ ունի, եւ կարո՞ղ է արդյոք Հայաստանի համար դիտվել, որպես ՆԱՏՕ-ի հակակշիռ:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- Ո՛չ, ես միանգամից վերջին մասին պատասխանեմ: Հակակշռելու խնդիր այստեղ չկա, ընդհակառակը, սա մեզ համար անվտանգության փոխլրացնող գործոն է, որովհետեւ մեր քաղաքականությունը կոմպլեմենտարության վրա է հիմնված եւ հատկապես անվտանգության ոլորտում կոմպլեմենտարությունը իսկապես բազմաշերտ է: Եթե այլ ոլորտներում կարող է լինել երկշերտ, եւ մենք երկու երկրների հետ ամբողջացնենք մեր ինչ-որ մի խնդիր, անվտանգության մասով այսօր մեզ մոտ իսկապես բազմաշերտ է. մենք ունենք հայ-ռուսական ռազմական համագործակցությունը, ունենք կոլեկտիվ անվտանգությունը, ունենք եվրոպական կառույցների հետ սպառազինության պայմանավորվածությունները, եւ հատկապես Եվրոպայում սովորական սպառազինությունների պայմանագրի շրջանակներում մեր ներգրավվածությունը: Մենք ունենք ՆԱՏՕ-ի հետ մեր հարաբերությունների խորացում եւ ունենք նաեւ այլ՝ առանձին երկրների հետ ռազմական համագործակցություն, ինչպես Հունաստանն ու Միացյալ Նահանգներն են: Այնպես որ, այստեղ կոմպլեմենտարությունը իր լավագույն դրսեւորումն է ստանում, եւ ոչ թե երկու կամ երեք շարտերի վրա է դրսեւորվում, այլ հինգ տարբեր շերտերի վրա, եւ այդ կոնտեքստի մեջ մի շերտի վրա տեղի ունեցող խնդիրը չի կարող երբեք հակասության մեջ լինել մյուսների հետ, որովհետեւ այստեղ ամբողջականության գաղափարն է աշխատում, եւ այդ հինգ շերտերը միասին վերցրածն է, որ մեզ տալիս է մեր անվտանգության խնդիրների լուծման առավել լայն կոնտեքստ, մեր երկրի անվտանգության ապահովման առումով:

ՀԱՐՑ.- Բայց այդ դեպքում անվտանգության սպառնալիք չէ՞ ձեր նշած հինգ շերտերից, ասենք, երկուսի շահերի բախումը:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- Ո՛չ, որովհետեւ այսօր գլոբալ զարգացումները այնպիսին են, որ այդ բախումը հնարավոր չէ: Իհարկե, մի այլ ժամանակահատվածում հնարավոր չէր լինի նման քաղաքականություն իրականացնել, բայց այսօր գլոբալ զարգացումներն այնպիսին են, որ տարբեր շերտերի միջեւ այդ բախման հավանականությունը չկա, գոնե այսօրվա դրությամբ: Դրա համար էլ նրանք կարող են իրար լրացնել եւ ոչ թե հակասել:

ՀԱՐՑ.- Վերադառնանք կրկին ձեր ամերիկյան այցին. եւս երկու հարց: Միացյալ Նահանգներում քննարկվել էր նաեւ Հայաստանին հատկացվող ամերիկյան օգնության խնդիրները, եւ որոշ սենատորներ հանդես են գալիս Հայաստանի եւ Ադրբեջանի ռազմական օգնության չափերը հավասարեցնելու օգտին: Սենատորների հետ հանդիպումներից հետո ի՞նչ տպավորություններ ստացաք, ի՞նչ կարելի է ակնկալել նրանց այդ ջանքերից:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- Հարցադրումը տեղին է, եւ ձեւակերպումը ճիշտ է: Իսկապես մեր առջեւ այսօր այդ խնդիրը կա, որովհետեւ օգնության գումարային առումով անհավասարակշռություն է ստեղծվել Ադրբեջանի եւ Հայաստանի միջեւ: Դա բացատրում են նրանով, որ Ադրբեջանը ռազմական առումով առավել ներգրավված է: Եւ եթե Հայաստանը նույնպես ԱՄՆ-ի հետ համագործակցության իր ցանկությունները մեծացնի, այդ հնարավորությունը նրանք տեսնում են: Այստեղ նույնպես ընկած է մեր կոմպլեմենտարության հարցը, որ մենք մի ուղղությամբ՝ մի երկրի հետ խորացնում ենք, մյուս երկրի հետ փորձում ենք համագործակցություն զարգացնելով՝ փոխլրացնել այն, ինչ որ մենք առհասարակ անվտանգության ոլորտում արել ենք: Այս պահի դրությամբ մենք բավարարվել ենք Միացյալ Նահանգների հետ ռազմական համագործակցության որոշ ծավալով: Բայց Ադրբեջանի առաջ գնալով ստեղծվել է այդ անհավասարակշռությունը, եւ այստեղ շատ բան է կախված արդեն մեզանից, թե մենք ինչպիսի՞ ներգրավվածություն կուզենանք ունենալ Միացյալ Նահանգների հետ ռազմական համագործակցության ոլորտում: Քաղաքական առումով մենք այդ խնդիրը լուծել ենք, բայց գործնական կարիքների առումով դեռեւս մենք չափերը չենք հստակեցրել, եւ այնտեղ մենք հնարավորություն ունենք չափավորելու այդ բոլորը: Այնպես որ, հնարավորությունը կա, մնում է ցանկությունների խնդիրը, որովհետեւ Միացյալ Նահանգների կողմից ցանկություն կա հավասարակշռություն պահելու: Հարցը մենք կշարունակենք քննարկել Միացյալ Նահանգների հետ, եւ կարծում եմ, որ կկարողանանք Միացյալ Նահանգների հետ մեր հարաբերությունները այդ ոլորտում խորացնելով, վերջիվերջո հասնել նաեւ զուտ գումարային առումով հավասարակշռության Ադրբեջանի եւ Հայաստանի միջեւ: Ցանկությունը քաղաքական որոշում է: Պետք է քննարկել պաշտպանության նախարարության հետ, հաշվի առնել մեր կարիքները, ինչպիսի՞ ոլորտներում է տրվում այդ օգնությունը, եւ այդ ոլորտում մենք դրա կարիքն ունե՞նք, թե ոէ: Վերջիվերջո, Միացյալ Նահանգների ռազմական օգնության հիմնական բաղադրիչներից մեկը ահաբեկչության դեմ պայքարի բաղադրիչն է, սահմանների ամրապնդման խնդիրներն են, եւ մենք պետք է այդ ուղղությամբ մեր կարիքները ճիշտ գնահատենք, որոնք համահունչ կարող են լինել Միացյալ Նահանգների կողմից դրված այդ խնդիրներին:

ՀԱՐՑ.- Ամերիկյան ոչ սովորական օգնության մասին այսպիսի անվանում էր ստացել «Հազարամյակի մարտահրավերներ» հիմնադրամից ստացվելիք ֆինանսավորումը: Հայաստանի առջեւ արդյոք կարո՞ղ են դրվել նոր պահանջներ, որոնք գուցե խոչընդոտեն հիմնադրամից նպաստ ստանալուն: Արդյոք մեզ ֆինանսավորելու համար 100%-ով անցե՞լ ենք ամերիկյան կողմի առաջարկած թեստերը:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- Սրա պատասխանը այո եւ ոչ: Մի կողմից, այն պայմանները, որ այս նոր ծրագիրն առաջադրել էր երկրներին, որպեսզի կարողանան այդ օգնությունն ստանալ, մենք անցել ենք այդ պայմանները: Դրանք երեքն էին, եթե հիշում եք, առաջինը տնտեսության ազատականացումն էր, երկրորդը մարդկային ուժի մեջ ներդրումը, երրորդը կառավարման, ժողովրդավարության եւ կոռուպցիայի դեմ պայքարի խնդիրները: Եւ այս երեք կատեգորիաներում Հայաստանը նախնական պայմանները բավարարել է: Այնպես որ, մի կողմից այո՛, մենք կարծում ենք, որ այդ օգնությունը մենք կստանանք, որովհետեւ մենք բավարարել ենք այդ պայմանները, բայց մյուս կողմից էլ ո՛չ, մենք չենք կարող վստահ լինել, որ ապագայում կշարունակվի, որովհետեւ յուրաքանչյուր տարի նոր գնահատական պետք է տրվի երկրում այդ ուղղություններվ տեղի ունեցող առաջընթացի մասին, եւ մենք պետք է շարունակենք այս երեք ուղղություններով առաջընթաց արձանագրել: Այնպես որ, այդ օգնության մի մասը նաեւ պետք է գնա այս երեք ուղղություններն առավել ամրագրելուն, որպեսզի մենք կարողանանք եկող տարի նույնպես այս օգնությունից օգտվենք եւ շարունակականությունն ապահովենք: Իրոք, այս օգնությունը նոր հեռանկարներ է բացում մեր տնտեսության համար, մեծ գումարներ կարող են ներդրվել Հայաստանի տնտեսության մեջ: Մենք պետք է կարողանանք այստեղ երկու հիմնական բան անել, առաջին, ներգրավելով մեր հասարակության տարբեր շերտերը՝ ներկայացնել ծրագրեր, որի շուրջ կարիքների առումով լինի ժողովրդական կոնսենսուս: Այստեղ, այս բոլորի մեջ մի շատ հետաքրքրական պահ կա, եւ դա պահանջներից մեկն է, որ այդ ծրագրերի մշակման մեջ ներգրավենք նաեւ մեր հասարակական կազմակերպությունները: Իսկ երկրորդ կարեւոր խնդիրը, որ մենք պետք է անենք, ես արդեն դա նշեցի, ժողովրդավարության ամրապնդման առումով, մեր տնտեսության ազատականացման եւ նաեւ մարդկային ուժի մեջ ներդրման առումով կարողանանք այս գումարներից որոշ հատվածներ ներդնել այդ ոլորտում, որպեսզի կարողանանք խորացնել այդ երեք ուղղություններվ գործընթացները եւ եկող տարիների ընթացքում արդեն որեւէ խնդիր չունենանք այդ չափանիշների բավարարման առումով: Այնպես որ, եթե մենք կարողանանք ճիշտ օգտագործել այդ հնարավորությունը, կարծում եմ, որ մեր տնտեսությունը մեծ օգուտ կարող է քաղել, եւ սա ոչ միայն մի տարվա օգնություն կարող է լինել, այլեւ հաջորդ 5 տարիների ընթացքում այս օգնության շարունակականությունն ապահովել:

ՀԱՐՑ.- Միացյալ Նահանգներում ձեզ հետ հանդիպումների ժամանակ ամերիկացի պաշտոնյաները արդյոք չէի՞ն հետաքրքրվում Հայաստանի ներքաղաքական իրավիճակով:

ՊԱՏԱՍԽԱՆ.- Մեկ կամ երկու հանդիպման ընթացքում, հատկապես Կոնգրեսում, այդ հարցը դրվեց: Ուղղակի նրանք ուզում էին ինձանից իմանալ, թե զարգացումները ինչպիսի՞նն են եւ մեր գնահատականները այդ խնդիրներում որոնք են: Դրա մասին քննարկում եղել է, բայց պետք է ասեմ, որ նրանք արդեն բավականին լավ պատկերացում ունեին իրավիճակի մասին եւ առանձնակի մեծ մտահոգություն նրանց կողմից չեմ նկատել: Քոլին Փաուելի հետ այդ հարցը չի քննարկվել, հիմնականում, ասացի, եղել է կոնգրեսականների հետ Կոնգրեսում, եւ նորից ուզում եմ այստեղ խնդիրը ճիշտ ձեւակերպել՝ նրանց կողմից ուղղակի հետաքրքրություն կար լսել իմ տեսաակետները, պետության տեսակետները, բայց նրանց մոտ առանձնակի մտահոգություն, թե այդ զարգացումները կարող են Հայաստանի կայունությունը խաթարել, այդ մտահոգությունը մեր երկխոսություն ընթացքում ես ուղղակի չեմ նկատել: