«Ես տուրիստ Թուրքիա չեմ գնա»

Աջակցիր «Ա1+»-ին

Հարցազրույց ճարտարապետ, Երեւանի ավագանու անդամ Լեւոն Իգիթյանի հետ:

 -Հայ-թուրքական հարաբերությունների բարելավման հարցին ինչպե՞ս եք վերաբերում:

-Դա մեզանից կախված չի: Աշխարհում մեծ խաղ է սկսվել, եւ խաղի օրենքներն էլ մենք չենք ստեղծել, մեզ մնում է լավ խաղալ: Հայերս տաղանդավոր ժողովուրդ ենք, բայց խելք չունենք, իսկ տաղանդն ու խելքը տարբեր բաներ են, մենք ասում ենք թուրքերը Փարաջանով չունեն, Սարյան չունեն, Մինաս չունեն, Սարոյան չունեն, էս չունեն, էն չունեն. Թուրքերը մեր հողն էին ուզում' վերցրին, դրա համար Փարաջանով պետք չի ունենալ, ոչ էլ Սարյան, նրանք դրա կարիքը չունեն: Նրանց վեկտորն է ուրիշ:

 -Դուք, որպես մտավորական, կո՞ղմ եք, թե՞  դեմ հայ-թուրքական հարաբերությունների վերականգնման վերաբերյալ արձանագրություններին:

-Ես ընդունում եմ, որ պետք է սահմանը բաց լինի, 21-րդ դարն է,  հո վայրենի չենք, եթե իրենք վայրենի են, թող փակ պահեն:

-Այսինքն, դուք մտահոգություն չե՞ք տեսնում արձանագրություններում, մասնավորապես որ ցեղասպանության հարցը կարող է դառնալ պատմաբանների ենթահանձնաժողովի ուսումնասիրության առարկա:

 -Ես գտնում եմ, որ համամարդկային լրբության նշան է, որ դա ուզում են պարզել, ի՞նչն են ուզում պարզել, ինչո՞ ւ են մեր արյունը դարձրել շահարկման խնդիր, ո՞ վ է այդ իրավունքը տվել: էդ ո՞ նց հասկանամ, որ Ամերիկյան Կոնգրեսը քննարկում է, եւ առանց ամաչելու ասում է, ճիշտ է, եղել է եղեռն, բայց հիմա հանգամանքները խանգարում են, որ ճանաչենք. ո՞ ր հանգամանքները:

-Բայց հիմա ստորագրվում է մի արձանագրություն, համաձայն որի ստեղծվելու է հանձնաժողով, որը քննարկելու է պատմական կնճիռները, այդ թվում գուցե նաեւ ցեղասպանության հարցը, իսկ արձանագրությունների ընդդիմախոսները նկատում են, թե այդ ընթացքում աշխարհում կկասեցվի ցեղասպանության ճանաչման գործընթացը:

-Ցեղասպանության հարցը չի կարող քննարկման առարկա դառնալ, երբ որ Սերժ Սարգսյանը կնստի խաղասեղանի առաջ թուրքի հետ, այն ժամանակ կերեւա, պիտի պարզի՞, թե՞  չպիտի պարզի: Հայ պատմաբանը կնստի, կքննարկի ցեղասպանության հա՞ րցը, հո ապո՞ ւշ չի: Իսկ պատմական բազմաթիվ կնճիռներ կան, եղել են եւ կլինեն, ոչ մի տեղ, ոչ մի նորմալ հայ չի կարող ցեղասպանության հարցը կասկածի տակ դնել:

Ինչ վերաբերում է թուրքերի հետ բարեկամանալուն, ապա մենք չենք բարեկամանում, ուղղակի հարաբերություններ ենք հաստատում. դուք Երեւանի փողոցում որ ման եք գալիս, ում բարեւում եք, բոլորի հետ բարեկա՞ մ եք, գործի բերումով շփվում եք: Մարդուց զզվում են, բայց բարեւում են, բարեկամանալը շատ բարդ բան է, նրանք արժանի՞  են, որ մենք բարեկամանանք:

-Հայաստանի շահը  հարաբերությունների կարգավորումից ո՞ րն է:

 -Մենք պետք է ճանապարհ ունենանք աշխարհի հետ շփվելու, ոչ ոքի իրավունք չի տրված փակ պահել սահմանը:

 -Բայց չէ՞  որ մենք չենք փակել  սահմանը:

 -Իրենք են փակել, իրենք էլ պետք է բացեն: Դրա համար ասում եմ, երբ որ հայն է սահմանը բացում, տակը բան պետք չի ման գալ, որովհետեւ հայը այն տեսակն է, որ իր տան դուռը չի փակում, այ նա, ով փակում է, այդ փակելու մեջ պետք է խարդավանք փնտրել, իսկ խարդավանքը միշտ կա. ենթադրենք ուզում են, որ մենք բարեկամանանք, էդ Օբաման չպիտի ուզի, ես պետք է ուզեմ, Օբաման ինձ համար հեղինակություն չի, Կոստան Զարյանն է հեղինակություն, ինձ համար Նարեկացին, Փարաջանովը, իմ պապն է հեղինակություն, Օբաման ինձ ի՞ նչ, բայց ես ուզում եմ Օբամային եւ էդ խոշոր խաղացողներին մի հարց տալ, ինչու Օրհան Փամուկը չի ապրում Թուրքիայում, պատկերացնո՞ւմ եք, որ Նոբելյան մրցանակակիր գրող ունենայինք, որը հնարավորություն չունենար Հայաստանում ապրելու: Ի՞ նչ կմտածեր աշխարհը մեր մասին: Եթե Թուրքիան ճիշտ մթնոլորտում է ապրում, եթե ճիշտ միջավայր է, մարդկային միջավայր է, ինչու Փամուկը այնտեղ չի ապրում:

-Իսկ վտանգ չե՞ ք տեսնում, որ այդ «ոչ ճիշտ, ոչ մարդկային մթնոլորտում» բացվի սահմանը:

 -Ես վտանգ տեսնում եմ եւ բաց սահմանի, եւ փակ սահմանի պարագայում: Սահմանը փակ է, թե բաց' Թուրքիան մնում է Թուրքիա: Դուք կարծում եք եթե մենք այնտեղ դեսպանատուն ունենանք, թուրքի մտքում չկա՞  էս ժողովրդին վերացնել, բան չի փոխվելու, ոչ մի բան: Թուրքիան հարյուրամյակներ շարունակ տարբեր մեծ մշակութային շերտերի վրա է նստած, որոնք ինքն էլ չի ստեղծել. 600-700 տարի ապրես ու աշխարհի մշակույթին բան չտա՞ ս.  Ես ո՞ նց կարող եմ բարեկամանալ էդ երկրի հետ, ես ընդամենը կարող ասել, մի կետ լինի, որ ես գնում եմ, ասենք Սիրիա, իմ անձնագրի մեջ կնիք դնեն, անցնեմ, այսինքն, պահակակետ. բարեկամանալս ո՞րն է, ի՞ նչ բարեկամություն, ես ի՞ նչ առիթ ունեմ բարեկամանալու, ի՞ նչ է արել 100 տարվա ընթացքում թուրքը, որ ես ասեմ' արժե բարեկամանալ: Մի քայլ թող ցույց տան թուրքերը, կամ Օբաման ու Կոնդոլիզա Ռայսը: Իսկ հարաբերությունները պետք են, հո չպիտի նեխենք: Համ մեր տանը նստած են, համ էլ դուռը փակե՞ լ են: Խոսակցությունը դեռ առջեւում է:

-Բայց եթե խնդրո առարկա արձանագրություններով ճանաչում ենք Թուրքիայի տարածքային ամբողջականությունը, ներկա սահմանները, ըստ Կարսի պայմանագրի, արդյո՞ ք դա մեզ չի զրկում ասելու, որ Կարսը, Վանը, Էրզրումը եւ այլն մեր «տունն են»:

-Աստված այսպես է ստեղծել երկրագունդը, մի ցեղը այստեղ է տեղակայվել, մեկը այնտեղ, էն մյուս ցեղն էլ բարբարոսաբար եկել, ուրիշի տուն է մտել: Հիմա ի՞ նչ անեմ ես. իմ ձեռքին ճար լիներ, գիտեի ինչ կանեի, պայմանը կդնեի, կասեի' ես ձեզ ձեռք չեմ տալիս, գնացեք ձեր տուն, տունս ազատագրեք: Իսկ որ դա լինելու է, ես կասկած չունեմ, ես անգամ կհասցնեմ տեսնել իմ պապուս տունը այնպես, ինչպես գնում եմ Ծաղկաձոր: Ես տուրիստ Թուրքիա չեմ գնա:

Զրուցեց Դիանա Մարկոսյանը