Բացել լրահոսը Փակել լրահոսը
A A

Ի՞նչ է ուզում լսել Օսկանյանը իշխանություններից (տեսանյութ)

Հարցազրույց

««Բացառում եմ» բառը հաճախ պիտի հնչի: Մեր ժողովուրդը դրա կարիքն ունի' եւ ԼՂ հարցում, եւ հայ-թուրքական հարաբերություններում»,- գտնում է ՀՀ ԱԳ նախկին նախարար Վարդան Օսկանյանը:

«Ա1+»-ի հետ զրույցում նա չթաքցրեց իր մտահոգությունը Սարգսյան-Ալիեւ մոսկովյան  հանդիպման առիթով: Օսկանյանը «Ա1+»-ին վստահեցրեց, որ մոտ ապագայում ԼՂ հիմնախնդրի կարգավորումը բացառվում է, ինչպես նաեւ պատասխանեց մեր մի շարք հարցերին:

-Պարոն Օսկանյան, վերջապես հրապարակվեցին մադրիդյան «Հիմնարար սկզբունքները»: Ձեզ համարում են այս սկզբունքների կնքահայրը, ինչպե՞ս եք դրանք գնահատո՞ ւմ: 

-Այս փաստաթղթին երկու տեսանկյունից պետք է նայել. կան սկզբունքներ, որոնց վրա կառուցված է փաստաթուղթը, եւ նաեւ ինքը  փաստաթուղթը' իր բոլոր մանրամասնություններով: Իսկապես սկզբունքները կարող են մի բան ասել, բայց վերջում, բանակցությունների արդյունքում ստացվի մի այնպիսի փաստաթուղթ, որը բոլորովին այլ բան անի: Սկզբունքների առումով պետք է նայել' այնտեղ ինչ կա մեզ համար ընդունելի, ինչ կա անընդունելի, բայց մեծ հաշվով պետք է զգուշությամբ նայել, թե մանրամասները ինչպես են բանակցվում եւ, ի վերջո, յուրաքանչյուր սկզբունք ինչ հիմունքների վրա է կիրառվելու: Օրինակ' ինքնորոշման սկզբունքը, որ ամրագրված է, ես կարծում եմ, որ դա դրական է, որովհետեւ այսօր աշխարհում բավականին բարդ իրավիճակ է ստեղծվել կոնկրետ այս հարցվում եւ տարածքային ամբողջականությունը իսկապես գերիշխող սկզբունք է հատկապես Կոսովոյից հետո. Հարավային Օսեթիայի եւ Աբխազիայի ճանաչումից հետո միջազգային հանրության մոտ տարածքային ամբողջականության սկզբունքի կիրառումը աննախադեպ առաջնայնություն է  ստացել: Այնպես որ, այս կոնտեքստում, երբ կա մի փաստաթուղթ, որը կառուցված է նման սկզբունքի վրա' ԼՂ-ի ժողովրդի ինքնորոշման, սա դրական է:

- Նույն «Հիմնարար սկզբունքների» մեջ նշված է  ԼՂ հարակից տարածքների վերադարձ Ադրբեջանի վերահսկողությանը:  Ի՞ նչ է սա նշանակում, բոլոր տարածքնե՞րն են վերադարձվում:

-Դուք մատը հենց վերքի վրա եք դնում եւ դուք հետաքրքրված եք ոչ թե սկզբունքի մեկնաբանությամբ, այլ մանրամասների: Ես չեմ կարող խոսել մանրամասների մասին, դա բանակցողները կարող են ասել: Ես միայն կասեմ, որ Հայաստանը պետք է հստակ նշաձող ունենա իր համար, այլապես մենք կարող ենք իսկապես տանուլ տալ, նախկինում այդպես եղել է. դրվել է նշաձող, եւ մենք մեր առաջ խնդիր ենք դրել այդ նշաձողից երբեք չիջնել, եւ մենք համարել ենք, որ այդ նշաձողը համապատասխանում էր  մեր ազգային շահերին: Այսօր նման մոտեցում պետք է լինի: Ինձ ամենաշատ մտահոգողը այսօր հենց այդ, ոնց որ թե' նշաձողի բացակայությունն է, որովհետեւ տարբեր հայտարարություններ են արվում, ադրբեջանցիները մի բան ասում են, մենք անպատասխան ենք թողնում. կարծեք, թե անորոշուն կա այս հարցում, եւ սա ինձ իսկապես մտահոգում է: ՀՀ-ն, բանակցողները պետք է սահմանեն այդ նշաձողը եւ բարձրաձայնեն: Այսօրվա քննադատությունը գալիս է հենց դրանից, ոչ թե որ սկզբունքները ինչպես են մեկնաբանվում, այլ կոնկրետ հստակություն Հայաստանի կողմից չի ներկայացվում մեր հանրությանը, քաղաքական ուժերին, եւ այդ տալիս է մտահոգության տեղ:

- «Մադրիդյան սկզբունքներում» ԼՂ-ի  կարգավիճակի հարցն էլ հստակ չի: ԼՂ-ի համար ի՞ նչ է նշանակում ժամանակավոր կարգավիճակ:

-Ես չեմ կարող մանրամասները մեկնաբանել: Ես կարող եմ ընդհանուրի մասին խոսել. այն փաստը, որ ԼՂՀ ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքն ամրագրված է այստեղ, դա դրական է, ինչ-որ կերպ շեշտադրումը դրա վրա պետք է լինի: Դա բավարար չի արվում: Երբ Ալիեւը խոսում է  տարածքային ամբողջականության մասին, որ մենք պատրաստ ենք Ղարաբաղին տալ ամենաբարձր ինքնորոշում,  դրան մենք պատասխան չենք տալիս, եւ հենց այն սկզբունքը, որ ամենակարեւորն է մեզ համար' ԼՂՀ ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքը, կարծես ինչ-որ տեղ արժեզրկվում է եւ պետք եղած շեշտադրումը դրա վրա չի դրվում, մենք փորձում ենք ինչ-որ պատասխաններ տալ ադրբեջանական եւ թուրքական հայտարարություններին: Այսօր հստակության խնդիրն է, որ դրվել է եւ Ղարաբաղի հարցով եւ թուրքական հարցով: Մեր  արտաքին  քաղաքականության մեջ պետք է հստակություն մտցվի:

-Պարոն Օսկանյան, Մադրիդյան սկզբունքներ հասկացությունը շրջանառության մեջ դրվեց 2007-ին, ձեր պաշտոնավարման ժամանակ: Այսօրվա գաղտնազերծված սկզբունքները նո՞ ւյնն են, ինչ ձեր ժամանակ քննարկվածները, թե ՞ փոփոխվել են, եւ որո՞նք էին ավելի հայանպաստ:

-Այն փաստը, որ Ղարաբաղի ինքնորոշման փաստը ամրագրված է, այս փաստաթուղթը նախորդների նկատմամբ առավելություն ունի, բայց այդ առավելությունը պետք է դրսեւորվի մեծ հաշվով մանրամասների շուրջ բանակցությունների արդյունքում' հայանպաստ համաձայնության գալու առումով: Այնպես որ, ամեն ինչ առջեւում է եւ խնդիրը կայանում է  նրանում, թե վերջում մենք ինչ փաստաթուղթ կստանանք: Իմ ժամանակ շատ հստակ նշաձող էր դրվել, եւ ես ընդունում եմ, որ մեզ չհաջողվեց այդ նշաձողը իրականացնել' Ադրբեջանի հետ ընդհանուր եզրեր չգտանք: Այսօր իշխանություններն այդ նշաձողը պետք է առավել թափանցիկ եւ հստակ դարձնեն մեր հասարակությանը, որպեսզի այդ մտավախությունները պառակտվեն եւ մեր քաղաքական ուժերը ավելի հանգիստ լինեն, որ  մեր իշխանություններ չեն գնա այնպիսի զիջումների, որ կհակասի մեր ազգային շահերին: Իսկապես, վստահության կորուստ կա հասարակության, քաղաքական ուժերի եւ իշխանության միջեւ: Եվ պատճառ կա դրա համար, մեկը Մոսկովյան /Մայնդորֆյան/ հռչակագրի ստորագրումն է, դա մեր բոլորին անակնկալի բերեց, երկրորդը ապրիլի 22-ի հայ-թուրքական համատեղ հայտարարությունն էր, դա եւս ողջ հայ ժողովրդին անակնկալի բերեց: Նման բաները վստահությունը մի քիչ խարխլել է: Ես ինքս էլ մտահոգ եմ: Սա ինքնանպատակ քննադատություն չի, որ հնչում է, որովհետեւ բաներ են արվում, որ հետ շրջելը դժվար կլինի. իմ փորձից եմ ասում, երբ թղթի վրա ստորագրություն ես դնում, եւ հայտարարություն ես անում, դրանք դիվանագիտորեն այնպես են ամրագրվում, որ հետո, բնականաբար քաղաքական ճնշման են վերածվում եւ դրա արդյունքում մենք կարող ենք հայտնվել ավելի բարդ իրավիճակներում, քան այսօր ենք:

-Պարոն Օսկանյան, 2007 թ. հայ-թուրքական բանակցությունները Դուք եք սկսել, այսօր նաեւ ձեզ են մեղադրում, որ ապրիլի 22-ի ստորագրված հայտարարության հիմքը դուք եք դրել: Եթե դուք մնայիք ԱԳ նախարար ձեր իսկ վարած բանակցությունների արդյունքում չէի՞ք ստորագրի այն հայտարարությունը, որ ստորագրեց Նալբանդյանը:

-Յուրաքանչյուր իշխանություն պատասխանատու է իր ժամանակահատվածի համար: Իմ նախարարության շրջանում ոչ փաստաթուղթ է ստորագրվել Ղարաբաղի հարցում, ոչ հայ-թուրքական, ոչ հայտարարություններ են արվել: Բայց ամենակարեւորը, որ այդ ժամանակահատվածում մենք մեզ, մեր ժողովրդին, հայությանը Հայաստանում եւ աշխարհում նման բարդ իրավիճակներում չենք դրել. Սա է խնդիրը: Պետք չէ մտնել մի գործընթացի մեջ, որ չգիտես ուր է տանում, ճիշտ է , քո նպատակը կարող է շատ բարի լինի, ազգային շահերից բխի, բայց այն ճանապարհը, որ դու ընտրել ես, կարող է քեզ փակուղի տանի: Ասում եք' հայ-թուրքականը մենք ենք սկսել. այո, շատ ավելի շուտ ենք սկսել, 2004-05թթ.ից ենք սկսել, բայց հենց նկատել ենք, որ սա ոչ մի տեղ չի տանելու' ընդհատել ենք, եւ երբ մտել ենք այդ գործընթացի մեջ, դա գաղտնի ենք արել. Դուք լսե՞լ էիք, որ գործընթաց է տեղի ունենում, թուրքերը մեկ-մեկ հուշում էին, որ նման բաներ են տեղի ունենում, բայց ոչ ոք լուրջ չէր ընդունում, որովհետեւ հրապարակայնություն չէր տրվում, մենք կասկածներ ունեինք, որ արդյոք կստացվի: Այսօր այլ կերպ է արվում ամեն ինչ եւ դա լուրջ բարդություններ է առաջացրել մեր արտաքին քաղաքականության մեջ:

-Այսօր ամենից շատ Ձեզ ի՞նչն է անհանգստացնում Ղարաբաղի խնդրում:

-Ինձ մտահոգում է, որ մեր դիրքորոշումների մեջ անվստահություն կա. Հայաստանը ինչ է ուզում' հստակ չի ասվում, կամ շատ հազվագյուտ է ասվում, կամ ադրբեջանական հերյուրանքներին, հայտարարություններին, ավելի հստակ պետք է ասվի, եւ հիմնավորված պետք է ասվի: Երկրորդ, հայ-թուրքական գործընթացը, որ մենք սկսել ենք, արդեն մեր դեմ է շրջվել եւ դարձել է ղարաբաղյան գործընթացի մաս, դրա դրսեւորումներն այսօր մենք տեսնում ենք, շատ տեսանելի են: Դա ինձ մտահոգում է: Երրորդ, ստորագրում ենք փաստաթղթեր, կամ անում հայտարարություններ, որոնք կարող են մեր դեմ աշխատել: Սրանք միասին վերցրած' մեզ դրել են շատ բարդ իրավիճակում: Այնպես որ, պետք է գիտակցել այս բոլորը:

-Սերժ Սարգսյանը հայտարարեց, թե մի վախեցեք' Մոսկվայում ոչ մի փաստաթուղթ չի ստորագրվի: Այսինքն, կա փաստաթուղթ եւ այն վախենալո՞ւ է:

-Ինձ համար շատ պարզ է, որ չի ստորագրվելու, դիրքորոշումները բավական հեռու ենք, նույնիսկ տարաձայնությունները ավելի խորացել են, այս բոլորը կարելի է  եզրակացնել ադրբեջանական հայտարարություններից: Այսօր Ադրբեջանն այնպիսի հայտարարություններ է անում, որ կարծեք թե գործընթացը հստակորեն փակուղի է մտել: Սա նույնպես մտահոգիչ է: Երբ բանակցությունների հանդեպ վստահությունը կորի, եւ կարծեք թե դրան ենք գնում'Ադրբեջանի հայտարարությունները, վերջին հայտարարությունը, որ այս փաստաթուղթը բանակցությունների հիմք է, եւ իրոք այդպես է, շեշտադրումը դրա վրա նշանակում է, որ մենք պրոբլեմների առաջ ենք կանգնում, հետքայլ է արվում: Գործընթացի նկատմամբ վստահությունը կորում է, մյուս կողմից էլ Ադրբեջանը զգում է, որ ուժի հավասարակշռությունը շփման գծում փոխվում է, եւ տեսնում է, որ իսկապես հայ-թուրքական շփումների արդյունքում իսկապես ճնշում կա հայկական կողմի վրա' բուֆերային գոտին վերադարձնելու, այդ բոլորը իրար հետ վերցրած կարող է ծանր իրավիճակ ստեղծել մեզ համար: Այսօր ես կարիք եմ զգում շեշտադրումների փոփոխության: Իրավիճակը անհույս չի, դիվանագիտությունը բավականին ճկուն արվեստ է, կարելի է շեշտադրումների փոփոխությամբ գործընթացի տոնը փոխել եւ առավել բարենպաստ դարձնել մեզ համար:

-Դուք Ստեփանակերտում ասել եք, որ Ղարաբաղի հարցում եթե ՌԴ եւ ԱՄՆ-ն գան համաձայնության, մեր վիճակը կբարդանա: Սա նշանակում է,  որ Ղարաբաղի հարցում մեր դիվանագիտության հիմքում  եղել է այն հույսը, որ գերտերությունները չե՞ն գա համաձայնության, իսկ այսօր մենք փաստի առաջ ենք կանգնե՞լ:

-Ես ասել եմ, որ ռուս-ամերիկյան մերձեցման փորձ է արվում, եւ տարբեր հարցերի շուրջ ընդհանուր եզրեր գտնելու ջանք է դրվում եւ մի մեծ ափսեի վրա բոլոր խնդիրներն են դրվում, այնտեղ փոխադարձ առեւտրի հավանականությունը մեծանում է: Երբ ԱՄՆ-ՌԴ-ն փորձում են այդ առեւտուրն անել, Ղարաբաղը դրա մաս լինելով, ինչ-որ տեղ մենք պետք է մտահոգ լինենք, որ հաշվի առնելով նրանց համար առավել մեծ շահերը, ինչպես էներգետիկ, գազային, նավթային շահերը, Ղարաբաղը կարող է ի վնաս մեզ' առեւտրի առարկա դառնալ: Չեմ ասում, որ այդպես  կլինի, բայց պետք է աչալուրջ լինել եւ կարողանանք այդ գործընթացներին ինչ-որ մասնակցություն բերել: Այսօր Հայաստանը կոմպլեմենտարիզմը մի կողմ է դրել, բայց դա չի փոխարինել որեւէ նոր բանով:

-Պարոն Օսկանյան, կոնֆլիկտի լուծման պատմության մեջ, ըստ ձեզ, համանախագահների առաջարկած ո՞ր տարբերակն էր ամենահայանպաստը:

-Յուրաքանչյուր տարբերակ, որ առաջարկվել է, շատ արագ մեկի, կամ մյուսի կողմից մերժվել է, չի եղել մի փաստաթուղթ, որ այսքան երկար մնա սեղանի վրա. Վերջինը ամենաերկար սեղանի վրա մնացած փաստաթուղթ է, սա նշանակում է, որ սա իր էությամբ առավել հավասարակշիռ է: Ես չեմ ուզում ասել, թե վերջում ում օգտին կլինի, բայց սա ամենահավասարակշռված փաստաթուղթն է: Ընդհանուր հակակշիռներ կան, եւ սա առաջինն է, որտեղ ԼՂ-ի ժողովրդի ինքնորոշման սկզբունքը ամրագրվում է փաստաթղթում: Միայն այս հանգամանքից ելնելով' կարող եմ ասել, որ սա առավելություն ունի բոլոր նախորդ տարբերակների համեմատ: Բայց մեծ հաշվով, սա լավ փաստաթուղթ է, թե վատ, կերեւա միայն ու միայն նրանից, թե հայկական կողմը ինչպիսի առավելություններ կարող է ձեռք բերել բանակցությունների արդյունքում:  

-Պարոն Օսկանյան,Կիրո Մանոյանը, վերջերս մեր հարցին պատասխանելով ասաց, որ 2000 թ. Հայաստանը բանակցում էր Արցախը ՀՀ-ին միացնելու շուրջ: Եվ եթե Քի Ուեստում ստորագրվեր փաստաթուղթ, ապա Արցախը հաջորդ օրը պետք է միանար Հայաստանին: Ուզում ենք ճշտել, Արցախը ի՞նչի դիմաց էր միանալու Հայաստանին' Մեղրիի: Այսինքն, այնուամենայնիվ, քննարկվե՞լ է Մեղրիի տարբերակը:

-Ես հիմա իմաստ չեմ տեսնում վերադառնալ այն փաստաթղթերին, որոնք անցած են, հիմա սեղանի վրա չեն, այնպես որ իմաստ չունի Քի Ուեստյան փաստաթուղթը մեկնաբանել:

-Եվ այնուամենայնիվ, Մեղրին եղե՞լ է քննարկման առարկա:

-Այն ձեւով ինչ ներկայացվում է, իհարկե չի եղել է եւ չէր կարող լինել: Այնտեղ որոշ հնարավորություններ էր տրվում կապ հաստատելու' երկուստեք, իհարկե, նման առաջարկ եղել է, բայց հայկական կողմից չի ընդունվել:

- Դուք «168 ժամ» թերթին տված հարցազրույցում նշել եք. «Նախորդ տասը տարիների ընթացքում մեզ հաջողվել է ժառանգված լիսաբոնյան սկզբունքերից, որը Ղարաբաղին տալիս էր ընդամենը ինքնավարություն Ադրբեջանի կազմում, հասնել ինքնորոշման իրավունքի ամրագրմանը»: Փաստն այն  է, որ Լիսաբոնում որեւէ փաստաթուղթ չի ստորագրվել, հնչել  է միայն հայտարարություն, որը իրավական ուժ չունի եւ Տեր-Պետրոսյանը տեղում հակառակ հիմանվորումներն է ներկայացրել: Որո՞նք են այդ «Լիսաբոնյան սկզբունքները», որոնցից 10 տարի փորձել եք ազատվել:

-         Այո, Տեր-Պետրոսյանը որեւէ փաստաթուղթ Լիսաբոնում չի ստորագրել:  Ես քննադատաբար չեմ ասել Լիսաբոնի մասին, դա մեր պատմության մի մասն է կազմում: Ես ինքս ներկա եմ եղել Լիսաբոնում, ես այդ գործընթացներին եղել եմ: Տեր-Պետրոսյանը թիմը նույնքան պատասխանատվություն է կրում Լիսաբոնի համար, որքան նա: Այո, Լիսաբոնյան հայտարարությունը իրավական ուժ չունի, Տեր-Պետրոսյանը այնտեղ ելույթ ունեցավ, մերժեց: Գիտեք, միջազգային հանրության ընկալման խնդիր կա: Այդ հայտարարությունը ԵԱՀԿ անդամ 53 պետությունների անունից էր արվել:Մենք իսկապես գոհ պետք է լինենք, որ մեզ հաջողվեց կոլեկտիվ ջանքերով  «ինքնավար» հանրապետությունից հասնել ինքնորոշման սկզբունքին: Դա դիվանագիտական մեծ առավելություն է:   Սա մրցակցության, շահարկման խնդիր չէ: Վերջ ի վերջո, ԼՂ հիմնախնդիրը մեր ազգային խնդիրն է, մեր կամքն ու մեր ցավն է: Այսօր իրավիճակը ճիշտ գնահատելու կարիք է զգացվում:

-         ԼՂ հիմնախնդրի կարգավորման հարցում, ինչպե՞ս եք գնահատում ԱԳ նախարարի դերակատարությունը, նրանից որեւէ բան կախվա՞ծ է: Օրինակ' ՀՅԴ-ն այսօր  պահանջում է Էդուարդ Նալբանդյանի հրաժարականը, միաժամանակ նշելով, որ ընդունում է, որ ԼՂ հիմնախնդրի կարգավորման գործընթացի գլխավոր պատասխանատուն այսօր Սերժ Սարգսյանն է: Էդուարդ Նալբանդյանը ԼՂ հարցում հերթական քավության նոխազը չէ՞:

-         Ես չէի ցանկանա այդ հարցը մեկնաբանել, կոռեկտ չէ, սակայն պետք է ասեմ, որ ԱԳ նախարարից շատ բան է կախված: ԱԳ նախարարն է, որ անընդհատ դրսում է, նա է բանակցում:

-Բոլորը խոսում են, որ առանց ԼՂՀ-ի խնդիրը չի կարող կարգավորվել: Նալբանդյանն էլ Սարգսյան-Ալիեւ հանդիպումից առաջ մեկնեց Ստեփանակերտ: Նախ ինչո՞ւ Ղարաբաղը դուրս եկավ բանակցություններից, դա Քոչարյանի պատճառո՞վ եղավ, եւ եթե այսօր պահանջում ենք Ղարաբաղին վերադարձնել բանակցային սեղանի շուրջ, արդյոք չե՞նք վերադառնում 1997 թ.:

-Ղարաբաղը դուրս մղվեց բանակցային գործընթացից, երբ Մինսկի գործընթացը դադարեց: Ղարաբաղը մասնակցում էր Մինսկի գործընթացին, որտեղ քննարկվում էր հակամարտության հետեւանքների վերացման հարցը: Այնտեղ ԼՂ-ի քաղաքական կարգավիճակը այդ փաստաթղթում չկար: Ղարաբաղը այնտեղ մասնակցություն ուներ, բայց 1997 թվականի մարտին դա ընդհատվեց: 1998 թվականին, երբ ես ԱԳ նախարար էի Ղարաբաղը գործընթացին չէր մասնակցում, եւ իսկապես այդ օրերին խնդիր դրվել էր մեր առջեւ' պնդել, որ Ղարաբաղը պետք է մասնակցի ի գին նույնիսկ  բանակցություններից հրաժարվելու, եւ մենք զգացինք, որ իրոք կամ պետք է բանակցությունները ի չիք դառնան եւ Ղարաբաղը ուղղակի չէր կարող մասնակցություն ունենալ, եւ այդ օրերին որոշվեց շարունակել բանակցությունները: Նույնը կարող էր ցանկացած իշխանություն անել:

Իշխանափոխության առավելությունը այն է, որ եթե նախորդ արվածից դու դժգոհ ես, համարում ես, որ դա սխալ է արվել, հնարավորություն ունես հրաժարվել, դա պատմական առիթ է, 1998 -ին այդ պատմական առիթը օգտագործվեց: Դա մեր ազգային շահերից էր բխում, որ հրաժարվենք, եւ դա արվեց: 2008-ին էլ նույնը կարող էր արվել: Այսօրվա իշխանությունների որոշումն էր դա, եթե որոշել են շարունակել առկա փաստաթղթի վրա, արդեն պատասխանատվությունը նոր իշխանություններին է. եթե որոշել են շարունակել բանակցությունները առանց Ղարաբաղի, սա էլ նոր իշխանությունների որոշումն է, այնպես որ հետ նայել, մեղադրել, որ այդպիսի իրավիճակ է ստեղծվել եւ ժառանգվել, դա հիմնավորված չի:

- Այսօր բոլորն են խոսում, որ առանց բանակցային գործընթացին ԼՂՀ-ի անմիջական մասնակցության խնդիրը չի կարող կարգավորվել: Գործնականում ինչպե՞ս  է ԼՂ-ն դառնալու բանակցությունների լիարրժեք կողմ:

- Դա իսկապես շատ բարդ հարց է: Ադրբեջանը պետք է հասկանա, որ առանց ԼՂ-ի մասնակցության' խնդիրը չի կարգավորվելու: ԼՂ-ն իր ստորագրությունը պետք է դնի խնդիրը կարգավորող փաստաթղթի տակ:

-         Սերժ Սարգսյանի Մոսկվա մեկնելուց առաջ, ՀՅԴ-ն հայտարարեց, որ համանախագահները ճնշումներ են գործադրում ՀՀ-ի վրա' ԼՂ հարցում ոչ հայանպաստ փաստաթուղթ ստորագրելու համար եւ այսօր պետք է օգնել Սերժ Սարգսյանին այդ ճնշումներին դիմակայելու համար: Ձեր կարծիքով' իսկապե՞ս այսօր համանախագահների ճնշումներն այդքան մեծ են:

-         Այն, որ համանախագահների մոտ հապճեպություն կա, երեւում է, եւ դրա պատճառներից մեկը հայ-թուրքական հարաբերություններ են: Ես դա բազմից եմ ասել: Այսօր ԱՄՆ, Եվրոպան իրենց հեղինակությունն են դրել հայ-թուրքական  սահմանի բացման հարցում: Ամեն տարի ապրիլի 24 է լինելու: Այս տարի Օբաման կարողացավ ձեւ գտնել' ճնշելով հայերի վրա' խուսանավել «ցեղասպանություն» բառի օգտագործումից: Դժվար է ասել, թե ինչ հնարքի կդիմի Օբաման այս տարի: ԱՄՆ-ի համար ամենացանկալին կլինի, որ հայ-թուրքական սահմանը բացվի, հայ-թուրքական պատմաբանների համատեղ հանձնաժողովը ստեղծված լինի,  եւ նա կարողանա ասել, թե կողմերն իրենք քննարկում են իրենց հարցերը եւ պետք չէ նրանց խանգարել: Իհարկե, ես չեմ ընդունում այդ տեսակետը, սակայն դա կարող է հիմք լինել ամերիկացիների համար «ցեղասպանություն» բառի օգտագործումից խուսափելու համար: Իրենք միաժամանակ հասկանում են, որ հայ-թուրքական սահմանը չի բացի, պատմաբանների համատեղ հանձնաժողով չի ստեղծվի հայ-թուրքական համաձայնություն չի լինի, ԼՂ հարցում հանգուցալուծում կարող է չլինել: Այս ամենը հաշվի առանելով համանախագահող երկրները, հատկապես ԱՄՆ  կարող են ճնշումներ գործադրել, որպեսզի արագացնեն ԼՂ հիմնախնդրի լուծումը: Ես գտնում եմ, որ պետք է տարանջատել այդ երկու հարցերը:

-         Դուք պատահակա՞ն եք համարում, որ  Թուրքիա-Հայաստան  ֆուտբոլային խաղը եւ  ԼՂ հիմնախնդրի կարգավորման հարցում Սարգսյան-Ալիեւ հերթական հանդիպումը կայանալու են հենց հոկտեմբեր ամսին:

-         Այն, որ ԼՂ հիմնախնդրի եւ հայ-թուրքական հարաբերությունների միջեւ կապ կա, դա կասկածից վեր է:

-         Հայ-թուրքական պատմաբաննների համատեղ հանձնաժողովի ստեղծումը ինչպե՞ս եք գնահատում: Դուք է՞լ եք կարծում, որ այն կասկածի տակ է դնում Հայոց ցեղասպանության փաստը:

-         Եթե ՀՀ  ԱԳ նախարարին նման հարց են տալիս, ապա ես նրանից ակնկալում եմ, որ նա ասի ոչ թե ինչ են պատրաստվում անել այս ուղղությամբ թուրքական կողմի հետ, այլ ուզում եմ նրանից լսել, թե ինչ է բացառում հայկական կողմը հայ-թուրքական հարաբերություններում: Մեր ժողովուրդն այսօր  հստակ պատասխանների կարիք ունի: Ես ուզում եմ լսել, որ հայ-թուրքական հարաբերություններում բացառվում է, որ Հայոց ցեղասպանության հարցը դառնա առեւտրի առարկա: «Բացառում եմ» բառը հաճախ պիտի հնչի: Մեր ժողովուրդը դրա կարիքն ունի' եւ ԼՂ հարցում, եւ հայ-թուրքական հարաբերություններում: Այդ հարցերը, հարաբերությունները  այնքան են խճճվել, որ մտահոգություններ են առաջացնում: Կոնկրետ հարցերին պետք է տալ կոնկրետ պատասխաներ:

-         Կոնկրետ հարց տամ: Մադրիդյան սկզբունքների շրջանակում Ձեր օրոք քննարկվե՞լ է Հայաստանի  եւ ԼՂՀ-ի ապաշրջափակման հարցը, այսօր Ադրբեջանի վերահսկողության տակ գտնվող տարածքներից  հայ տեղահանվածների վերադարձի խնդիրը, օրինակ'  Շահումյանի, Գետաշենի, Արծվաշենի...

-         Այո, այդ հարցերը միշտ եղել է բանակցությունների սեղանին եւ քննարկվել է:

-         Պարոն Օսկանյանը, ԼՂ հիմնախնդրի բանակցային գործընթացում կողմերի հանդիպումներն արձանագրվո՞ւմ են, երբեւեէ դրանք կգաղտնազերծվե՞ն ' Ռիբբենտրոպ-Մոլոտով պակտի օրինակով:

-         Լինում են հանդիպումներ, որոնք արձանագրվում են, սակայն լինում են, որ ոչ: Օրինակ իմ դեպքում, ես որոշ դեպքերում նշումներ եմ արել, սակայն եղել են նաեւ հանդիպումներ, երբ կարեւոր որոշումներ են կայացրել չի գրանցվել, երբ ես հետո վերարտադրել եմ: Իմ ժամանակ այդպես էր, այսօր չեմ կարող ասել: Այդ հանդիպումները իսկապես շատ կարեւոր են, որովհետեւ յուրաքանչյուր հանդիպման ինչ խոսվում է, դա հենց այնպես չի անցնում, մանավանդ երբ կողմերի հանդիպմանը ներկա են լինում համանախագահները: Դրանք շատ կարեւոր են համանախագահների հետագա գործողությունների համար:

-         Պարոն Օսկանյան, Մոսկվայում փաստաթուղթ չստորագրվեց, իսկ հոկտեմբերին Սերժ Սարգսյանին  կհաջողվի՞ փաստաթուղթ չստորագրել:  Փաստն այն է, որ կա փաստաթուղթ, որի ստորագրումը մտահոգիչ է, կամ վախենալու:

-         Դժվարանում եմ ասել, թե նախագահները ինչ են պայմանավորվել: Անորոշության մեջ, դժվար է որեւէ բան ասել:

-         Մեկ ճշտող հարց. 1999թ. Դուք «Ա1+»-ի եթերում ասացիք, որ Բաքու-Ջեյհան նավթամուղը չի կառուցվի, քանի դեռ ԼՂ հիմնախնդիրը չի կարգավորվել, այն այսօր արդեն շահագործվում է: Ի՞նչ կասեք այդ մասին:

-         Ես մի գուցե ասել եմ, որ Բաքու - Ջեյհանը չի անցնի Հայաստանով: / խմբ. Պարոն Օսկանյանի պատասխանից հետո մենք վերանայեցինք տեսագրությունը եւ նա ասել է, որ  Բաքու-Ջեյհան նավթամուղը չի կառուցվի, քանի ԼՂ հիմնախնդիրը չի կարգավորվել-խմբ/:

-          ԼՂ հիմնախնդրի կարգավորման գործընթացում մենք տարբեր հայտարարություններ ենք լսել, թե համանախագահներից եւ թե կողմերից' հույսի լուսամուտ, բաց պատուհան, թունելի վերջում լույս է երեւում եւ այլն: Դուք այդ վերջի լույսն այսօր տեսնո՞ւմ եք, խնդրի կարգավորումը մոտ ապագայում հնարավո՞ր  համարում եք: 

-         Ոչ, մոտ ապագայում չեմ տեսնում:

-         Պարոն Օսկանյան, ընդդիմադիր ուժերը Ձեզ եւ Ռոբերտ Քոչարյանին որպես Մադրիդյան սկզբունքների կնքահայրերի, պատիժ են նախատեսել' կանգնեցնել Ղարաբաղի դատարանի առաջ: Ինչպե՞ս եք վերաբերում դրան:

-         Ոչ մի կերպ չեմ վերաբերում: / ժպտում է -խմբ.. /

-         Ձեր ԱԳ նախարար լինելու ընթացքում որն է եղել ԼՂ հարցում ամենամեծ բացթողումը, ի՞նչ չեք արել, որի համար զղջում եք այսօր:

-         Ես չեմ, որ պետք է իմ արածին գնահատական տամ: Ես արել եմ այն, ինչ կախված էր ինձանից: Պետք է փորձել եղածի վրա բան ավելացնել: Ես իսկապես փորձել եմ այդպես անել եւ այդպես եմ արել:

 

Հարցազրույցը վարեցին Դիանա Մարկոսյանն ու Վիկտորյա Աբրահամյանը