Քայլեր՝ ընդդեմ «ֆեյք» լուրերի. ինչ են առաջարկում լրագրողները
Հետհեղափոխական ժամանակաշրջանում կեղծ կամ, ինչպես ասում են, ֆեյք (fake) լուրերի մասին չեն խոսում միայն ծույլերը։ Դրանք տարածվում են վիրուսի նման, գայթակղիչ վերնագրերով։ Այսօր արդեն գործում են, այսպես կոչված, «ֆեյքերի ֆաբրիկաներ», որոնք սոցցանցերում թիրախավորված հարձակումներ են կազմակերպում այս կամ այն պաշտոնյայի կամ քաղաքական ուժի ուղղությամբ, հետո նրանց գրառումները տեղ են գտնում այս կամ այն կայքում, կամ հակառակը՝ անհայտ (կամ ոչ այնքան) կայքերից այդ լուրերը տարածվում են սոցցանցերում՝ նույն «Ֆեյքերի ֆաբրիկայի» միջոցով։ Միջին վիճակագրական քաղաքացին բացում է ֆեյսբուքը, կարդում իր լուրերի ժապավենում հայտնված վերնագրերը, մեծ մասամբ չի էլ սեղմում դրանց վրա, «տեղեկանում», որ հեղափոխությունը կատարել է հենց Սերժ Սարգսյանը, որ Ռոբերտ Քոչարյանն իրականում ինքը չէ, որ Նիկոլը չի սափրվում Իրանին դուր գալու համար և այլն։ Հետո այդ մասին պատմում է բակում, ավտոբուսի մեջ, հարազատների շրջանում, ու այդպես անհայտ ծագման լուրերը տարածվում-դառնում են կեղծ իրականություն։ Մեկ այլ դեպքում թիրախավորվում է որևէ անձ ու վերոնշյալ մեխանիզմով վարկաբեկվում, երբեմն նաև՝ բարձր վարկանիշ ունեցող կայքերի միջոցով։ Առողջապահության նախարար Արսեն Թորոսյանի դեմ կազմակերպված գրոհը դրա վառ օրինակն էր. «300 ֆեյք՝ ընդդեմ Արսեն Թորոսյանի»։ https://fip.am/4726?fbclid=IwAR2kZVYcodotU-qdYGNWdYTCltR0ISHT8A1h6WWAUi8vqAhlR2X71cTtLPU Իհարկե մեդիա ոլորտին տեղյակ մարդիկ կարող են հեշտությամբ բացահայտել կոնկրետ մոտիվացիաներով ստեղծվող հարթակները և նույնիսկ նրանց նպատակները, սակայն ինչպե՞ս կարող է հասարակ քաղաքացին տարբերել կեղծ լուրը իրականից, ինչպե՞ս չդառնալ «ֆեյք»-ի զոհը, ում հավատալ և ինչ կարդալ։ Դեռևս ամիսներ առաջ ԱԺ փոխնախագահ Արփինե Հովհաննիսյանն անհրաժեշտ էր համարում շահագրգիռ կողմերի հետ սկսել քննարկումներ կեղծ լուրերի կամ այսպես կոչված «fake news»-ի խնդրի վերաբերյալ։ https://www.facebook.com/arpine.hovhannisyan.14/posts/2641966435829211?__tn__=K-R Նա կարևորում էր նաև վիրավորանք եւ զրպարտություն պարունակող գրառումների եւ մեկնաբանությունների (այդ թվում` կեղծ օգտատերերի կողմից) հեռացման, ինչպես նաև դրանց համար պատասխանատվության խնդրի շուրջ մասնագիտական քննարկումները։ Իհարկե, ԱԺ փոխխոսնակը միակը չէ, որ մտահոգված է այս խնդրով. դրա մասին են խոսում բազմաթիվ այլ քաղաքական գործիչներ, ԶԼՄ ղեկավարներ, ՀԿ ներկայացուցիչներ, սակայն արդյունավետ լուծումներ դեռևս չեն նշմարվում։ Արդյունքում խախտվում է քաղաքացու՝ օբյեկտիվ և ստույգ տեղեկատվություն ստանալու իրավունքը։ Խոսքի ազատության պաշտպանության կոմիտեն հարցում է իրականացրել ֆեյսբուքյան տարբեր խմբերում՝ պարզելու, թե լրագրողները «ֆեյք» լուրերի դեմ պայքարի ինչ պատկերացումներ ունեն։ Ներկայացվել է լուծումների 8 տարբերակ, որոնք պետք է դասավորվեին ըստ առաջնահերթությունների։ Դրանք են՝
- Առանձին հարթակ ստեղծել և կազմակերպել տեղեկատվական հակազդեցություն՝ ստուգված փաստերի և հավաստի տեղեկատվության հիման վրա
- Քայլեր ձեռնարկել՝ բարձրացնելու մեդիագրագիտության մակարդակը հասարակության մեջ
- Ներգրավել մեդիա ոլորտում հեղինակություն ունեցող մարդկանց, որոնք հանդես կգան հիմնավորված մեկնաբանություններով և պարզաբանումներով
- ՏՏ մասնագետների միջամտությամբ արդյունավետ ֆիլտրեր կիրառել՝ առանձնացնելու հատուկ նպատակներով, ապատեղեկատվություն տարածելուն միտված հարթակները
- Անհրաժեշտ է պետության միջամտությունը՝ օրենսդրական լուծումների միջոցով
- Վիրավորանքի և զրպարտության հիմքով դատական գործեր նախաձեռնել
- Ապատեղեկատվություն պարունակող և մանիպուլյատիվ բնույթի հրապարակումներին հակազդել արտադատական եղանակներով՝ դիմելով ԶԼՄ-ների էթիկայի Դիտորդ մարմին
- Անտեսել