Բացել լրահոսը Փակել լրահոսը
A A

Քննարկվել է Օսմանյան կայսրությունից տուժած հայերի գույքի վերադարձի հարցը (տեսանյութ)

Քաղաքականություն
harvard

Ամերիկայի ձայն Ջորջ Վաշինգտոնի անվան համալսարանի Միջազգային և համամետական իրավունքի կենտրոնն ու Արդարության մարդու իրավունքների հայկական իրավական կենտրոնը հյուրընկալել էին պատմաբան, Հարվարդի համալսարանի արևելագիտության բաժնի հետդոկտորական հետազոտությունների հեղինակ՝ Ումիթ Քըրթին: Քըրթի ելույթը նիվիրված էր Հայոց ցեղասպանության արդյունքում Օսմանյան կայսրությունից տեղահանված հայերի լքյալ, շարժական և անշարժ գույքի և սեփականության օրինական վերադարձի խնդրին: «Տեղահանումներից հետո քեմալականները հայերին այլևս դաշնակիցներ չէին համարում ու այս մտածողությամբ էին առաջնորդվում ցեղասպանության քաղաքական և տնտեսական հարցերի շուրջ որոշումներ կայացնելիս: Նրանք գտնում էին, որ տեղահանման ծախսերը պետք է կատարվեն նույն՝ տեղահանվածների հաշվին», ասում է Քըրթը: 1918 թվականին, Օսմանյան Կայսրության փլուզումից հետո հիմնականում Մեծ Բրիտանիայի և Ֆրանսիայի ճնշման արդյունքում Թուրքիայի իշխանական վերնախավը ստիպված էր վերանայել իր դիրքորոշումը: Քըրթի խոսքերով,- «Հանրապետական Թուրքիայում ընդունված նոր հրամանագրով նախատեսվում էր բռնագրավված հողերի և գույքի վերադարձը իրենց օրինական տերերին՝ հայերին, նրանց վերադարձի և պահանջ ներկայացնելու դեպքում: Սակայն ոչ մի հստակ ծրագիր չկար, թե դա ինչպես պետք է իրականացվի: Թաներ Աքչամի և իմ նպատակն էր այս թեմայով մեր համահեղինակած գրքում անդրադառնալ Հայոց ցեղասպանության ոչ միայն մարդկային կորստին, այլ նաև հայերին պատկանող տնտեսական և նյութական գույքի ոչնչացմանը: Հայերը անգամ հնարավորություն չունեին օգտագործելու իրենց սեփականությունը տեղահանումների ժամանակ ժանդարմների կաշառելու համար»: Հայ դատի ԱՄՆ հանձնախմբի նախկին նախագահ Քեն Խաչիկյանի խոսքերով՝ Օսմանյան կայսրության իրավահաջորդները իրենց կողմից ընդունած բարդ օրենքների և հրամանագրերի միջոցով արեցին ամեն ինչ, որ անհնարին լինի հայերին վերադարձնել այն սեփականությունը, որը բռնազավթել էին ապօրինաբար և անբարո ճանապարհով: «Այդ ամենի արդյունքում եկեղեցական, համայնքային ինստիտուտների և բարեգործական հիմնադրամների միջոցով գույքի և սեփականության վերականգնում, կամ փոխհատուցում, առհասարակ, տեղի չունեցավ: Կարծում եմ, որ մեր համատեղ ջանքերը համապատասխան իրավական կազմակերպությունների և Եվրոպայի մարդու իրավունքների միջազգային դատարանի միջոցով պետք է ուղղված լինեն Թուրքիայի իշխանություններին իրավական և քաղաքական պատասխանատվության ենթարկելուն: Սա բարդ, բայց անհրաժեշտ և ոչ ժամանակավրեպ գործընթաց է», - գտնում է Քեն Խաչիկյանը: Ջորջ Վաշինգտոնի համալսարանի իրավագիտության դասախոս, Միջազգային և համեմատական իրավունքի կենտրոնի փոխդեկան Սյուզան Քարամանյանը Ումիթ Քըրթի աշխատությունը նշանակալի համարեց, ընդգծելով, որ նա կարողացել է հայերից բռնագրաված գույքի և սեփականության խնդիրը ներկայացնել համապատասխան պատմական համատեքստում: «Ամենակարևորը այն է, որ Ումիթ Քըրթը տիրապետելով թուրքերեն լեզվին՝ կարողացել է ծանոթանալ առկա փաստաթղթերի բնօրինակներին և մեզ ներկայացնել խնդրի ամբողջական պատկերն ու մանրամասները, մի բան, որը առայսօր արված չէր», - գտնում է Սյուզան Քարամանյանը: