Բացել լրահոսը Փակել լրահոսը
A A

«Սարգսյանն ասում է մի բան, անում` մեկ այլ բան» (տեսանյութ)

Հարցազրույց

«2008թ. նախագահի ընտրություններից հետո շատ բան է փոխվել: Այսօր ԼՂ-ն ՀՀ իշխանությունների պատանդն է»,- գտնում է ԼՂՀ ԱԳ նախկին նախարար Արման Մելիքյանը:

Նա համոզված է, որ ՀՀ իշխանություններն այսօր ԼՂ-ին կարող են պարտադրել ցանկացած որոշում, իսկ ԼՂ-ն իր մեծ ներուժը չունի դրան դիմակայելու համար: ԼՂ հիմնախնդրի կարգավորման բանակցությունների շուրջ «Ա1+»-ի հերթական հյուրն է Արման Մելիքյանը, որն ունի խնդրի կարգավորման իր տարբերակը:

- Պարոն Մելիքյան, ԼՂ հարցում պատերազմի վերսկսման վտանգ տեսնո՞ւմ եք: Եթե մինչ վերջերս այդ մասին խոսում էին միայն Ադրբեջանում, այսօր նման կանխատեսումներ են անում նաեւ Հայաստանում: Պատերազմի վերսկսման մասին անհանգստություն է հայտնել նաեւ ԵԱՀԿ ֆրանսիացի համանախագահ Բերնար Ֆասիեն:

- Մարտավարական առումով համանախագահները հաճախ են կիրառում այդ հնարքը, որ եթե չլինի խաղաղ պայմանավորվածությունը, ապա միակ այլընտրանքը պատերազմն է: Պետք է նաեւ հաշվի առնել, որ համանախագահները նման հայտարարություններ են անում` նաեւ ելնելով իրենց երկրների շահերից: Այսօր Արցախյան պատերազմից ամենաշատը կտուժի Եվրոպան: Պատերազմը վերսկսելու դեպքում Եվրոպան կարող է խաչ քաշել ՌԴ-ն շրջանցող հաղորդակցության ուղիներ ունենալու վրա: Պատերազմով շանտաժելու փորձեր արել են նաեւ այլ միջազգային կառույցներ, այդ թվում` Միջազգային ճգնաժամային խումբը, որը մերթընդմերթ կեղծ հաշվետվություններ է ներկայացնում միջազգային հանրությանը` փորձելով ճնշումներ գործադրել բանակցող կողմերի վրա: Պատերազմի վերսկսման մասին մոտեցումները ես համարում եմ անհիմն եւ չեմ տեսնում իրական վտանգ: Իսկ ՀՀ-ում եւ Ադրբեջանում պատերազմի վերսկսման մասին հայտարարում են ներքին խնդիրներ լուծելու համար:

- Տեսակետ կա, որ ԼՂ հարցում գերտերությունները`ԱՄՆ-ն եւ ՌԴ-ն, եկել են համաձայնության, եւ դա լուրջ խնդիրների առաջ կարող է կանգնեցնել ՀՀ-ին: Այսինքն` ԼՂ հիմնախնդրի լուծումը արդեն գտնված է, եւ գերտերություններն այն կարող են պարտադրել կողմերին: Համամի՞տ եք այս տեսակետի հետ:

- Ես գտնում եմ, որ գերտերությունները դեռ համաձայնության չեն եկել տարածքները հանձնելու խնդրի շուրջ, որը խնդրի կարգավորման այսօրվա օրակարգում ամենակարեւոր հարցն է:

- Ձեր կարծիքով ինչի՞ դիմաց կարելի է այսօր հանձնել ազատագրված տարածքները:

- Ինձ համար դա հասկանալի չէ, եւ ես երբեք դրան համաձայն չեմ եղել: Միջնորդների նպատակն այն չէ, որ տարածաշրջանում երկարատեւ խաղաղություն եւ կայունություն լինի: Նրանց նպատակն է, որ փաստացի, կարճաժամկետ` ոչ խաղաղություն եւ ոչ պատերազմ իրավիճակից նրանք առանձին-առանձին օգտվեն: Ակնհայտ է, որ այսպիսի բանակցային օրակարգում հնարավոր չէ հասնել խաղաղության, եւ այստեղ ժամանակ շահողը համանախագահող երկրներն են: Ես բազմիցս եմ ասել, որ հայկական կողմի համար ԼՂ հիմնախնդրի կարգավորման բանալին ադրբեջանահայ փախստականներն են, որոնց հարցը պետք է ընդգրկել օրակարգում:

- Հրապարակված Մադրիդյան սկզբունքների կետերից մեկում նշվում է փախստականների մասին, սակայն չի նշվում հայ փախստականների մասին: Ձեր կարծիքով` հայ փախստականներին այդ կետը վերաբերվո՞ւմ է:

- Կարծում եմ` այո, մեր փախստականների հարցը նույնպես ընդգրկված է օրակարգում: Մեր փախստականների հարցը քանդում է մինչ օրս ընթացող բանակցային գործընթացը: Համանախագահներն այս օրակարգը կազմելիս հիմք են ընդունել որոշակի ժամանակագրություն: Նրանց համար ԼՂ հիմնախնդրի ժամանակագրությունը սկսվում է Խորհրդային Միության պաշտոնական փլուզումից` 1991թ.: Դա նշանակում է, որ 1988թ.-ին Ղարաբաղում հայերի նկատմամբ սկսված էթնիկ զտումները նրանց հետաքրքրության շրջանակներից դուրս են: Հայ փախստականների խնդիրը բանակցային օրակարգում ընդգրկվելու դեպքում օրակարգի ժամանակագրությունը անմիջապես փոխվում է` 1991թ.-ն դառնում է 1988թ.:

- Վարդան Օսկանյանը օրերս «Ա1+»-ին տված հարցազրույցում նշեց, որ հայ փախստականների հարցը միշտ օրակարգում է եղել, դուք ասում եք չի եղել:

- Ոչ, չի եղել: Հայ փախստականների հարցը օրակարգում չի եղել, անդրադարձել են դեպքից դեպք: Ընդհանրապես հայ փախստականների վերաբերյալ քաղաքականություն չի իրականացվել: Ադրբեջանական կողմը միշտ խոսում էր, թե ունի 1 միլիոն փախստական, որոնք ահավոր վիճակում են եւ պետք է վերադառնան իրենց նախկին բնակավայրերը: Հայկական կողմը դրան հակադարձել է, որ հայ փախստականների համար այնպիսի պայմաններ են եղել, որ նրանք հեռացել են Հայաստանից` իրենց հետ տանելով իրենց իսկ խնդիրները: Այսօր մենք Հայաստանում չունենք ադրբեջանահայերի խնդիր, այն խառնվել է իրաքահայերի խնդրին:

- Ինչո՞վ եք դա բացատրում:

- Որեւէ մեկը չի ցանկացել խորանալ այդ խնդրի մեջ, այն քաղաքական տեսանկյունից ուսումնասիրել: Մենք այսօր խոսում ենք 150 հազար բնակչություն ունեցող ԼՂՀ-ի կարգավիճակի մասին, սակայն անտեսել ենք կես միլիոն ադրբեջանահայ գաղթականների ճակատագիրը:

- Մի առիթով Սերժ Սարգսյանը, երբ դեռ ՀՀ Պաշտպանության նախարարն էր «Ա1+»-ին ասաց, որ համապատասխան գումարներ չեն եղել ադրբեջանահայերին ԼՂՀ-ում եւ հարակից տարածքներում բնակեցնելու համար:

- Ժամանակին 10 հազար մարդ տարան բնակեցրեցին Քարվաճառում եւ Լաչինում, որոնց զգալի մասն այսօր այնտեղ չեն: Դրա համար գումարներ գտնվեցին, իսկ Ֆիզուլիի, Աղդամի համար` ոչ: Սա կարծում եմ` ռազմավարություն էր: Մարդիկ այդ տարածքներում իրենց ապահով չեն զգում, որովհետեւ դրանք առեւտրի առարկա են դարձրել: Այսօր սեղանի վրա դրված Մադրիդյան սկզբունքները նախատեսում են այդ տարածքների վերադարձ Ադրբեջանի վերահսկողությանը:

- Ձեր ասաց կետը հենց Մադրիդյան սկզբունքների առաջին կետն է: Դուք համաձա՞յն եք այդ կետի հետ` բոլ՞որ տարածքները պետք է վերադարձնել Ադրբեջանին:

- Եթե այդ կետը նշանակում է, որ Հայաստանը ընդունում է, որ ինքը ագրեսոր պետություն է, եւ պարտավորվում է ետ վերադարձնել իր ագրեսիայի հետեւանքով գրավված տարածքները:

- Մեր իշխանության ներկայացուցիչները Մադրիդյան սկզբունքների ամենադրական կետը համարում են այն, որ ներառում է ազգերի ինքնորոշման սկզբունքը: Այդ սկզբունքներում Դուք տեսնո՞մ եք ինքնորոշման սկզբունքը: Եթե այո, կխնդրենք նաեւ մեզ ցույց տալ:

- Այստեղ էլ խնդիր կա: Դա նշանակում է, որ այսօրվա իշխանությունները չեն ճանաչում ինքնորոշված Ղարաբաղին: Չեն ընդունում, որ գոյություն ունի ԼՂՀ, որ գոյություն ունի ԼՂՀ ժողովուրդ, որ 1991թ. հանրաքվեով որոշել, վճռել է իր ճակատագիրը: Այսինքն` Մադրիդյան սկզբունքների յուրաքանչյուր կետի ընդունում նշանակում է ընդունել, որ գոյություն չունի ԼՂՀ:

- Նույն սկզբունքներով խոսք է գնում ԼՂՀ-ն ՀՀ-ին միացնելու ցամաքային կապի մասին: Ինչպիսի՞ն կարող է լինել այդ կապը:

- Այդ կապը կարող է լինել Գորիս-Ստեփանակերտ ճանապարհը, որով ԼՂՀ ժողովուրդը ժամանակի ընթացքում դուրս կգա Ղարաբաղից:

- Իր վերջին ասուլիսում ՀՀ ԱԳ նախարար Էդուարդ Նալբանդյանը հայտարարեց, որ հայկական կողմը հավանություն չի տվել Մադրիդյան փաստաթղթին: Ձեր կարծիքով, եթե հայկական կողմը հավանություն չտար Մադրիդյան սկզբունքներին, որեւէ փաստաթուղթ կծնվե՞ր: Ընդհանարապես, Մադրիդյան սկզբունքները անակնկա՞լ էին մեր իշխանությունների համար:

- Իհարկե, ոչ: Դա նշանակում է, որ բանակցությունների ընթացքում հայկական կողմը հավանություն է տվել Մադրիդյան սկզբունքներին: Մադրիդյան սկզբունքներից մենք պետք է խոսենք միայն փախստականներին վերաբերող կետի մասին: Ժամանակի ընթացքում մյուս կետերը փոխվելու էին: Հայկական կողմն այսօր Մինսկի խմբին զուգընթաց պետք է վերաբնակեցներ տարածքները, զարգացներ դրանք: Իսկ մեր իշխանությունները չեն ցանկանում շեղվել իրենց ճանապարհից:

- ԼՂ հարցում ո՞ւր է տանում մեր իշխանությունների որդեգրած քաղաքականությունը:

- Նրանք ուշ թե շուտ հրաժարվելու են իրենց ճանապարհից: Հայկական կողմը ԼՂ հարցում չունի քաղաքականություն, որովհետև չունի խնդրի լուծումը: Հայկական կողմն ասում է` ցույց տվեք ձեր լուծումը ես կտեսնեմ հավանում եմ, թե՞ ոչ, իսկ իր լուծումը չունի:

- Դուք ունե՞ք խնդրի լուծումը:

- Այո, ես եւ իմ համախոհներն ունենք խնդրի լուծումը, սակայն այն կարող է իրականացնել միայն գործադիր մարմինը: Խնդրի լուծման մեր տարբերակի բացահայտումն այսօր ես նպատակահարմար չեմ համարում, քանի որ այն հանրային խնդիր չէ:

- Վերջերս Վարդան Օսկանյանը, որը համարվում է Մադրիդյան սկզբունքների կնքահայրը, նաեւ հայտարարեց, որ ցանկացած իշխանություն ինքն է պատասխանատու իր կնքած փաստաթղթերի եւ քայլերի համար եւ եթե ներկայիս իշխանություններին չէր բավարարում ԼՂ հարցում իր քաղաքականությունը, այն 2008թ.-ից կարող էին փոխել եւ նորից սկսել: Օրինակ բերեց, որ 10 տարի նա պայքարել է «Լիսաբոնյան սկզբունքներից» ազատվելու համար:

- Ինձ համար որեւէ նշանակություն չունի, թե ովքեր են իշխանության: Ինձ համար գլխավոր խնդիրն այն է, որ ազատագրված տարածքները մինչ օրս ամայի են, բնակեցված չեն: Ադրբեջանն էլ մտածում է, որ մենք այդ տարածքներին չենք վերաբերում որպես մեր սեփականություն:

- Երբ Դուք ԼՂՀ ԱԳ նախարար էիք, նո՞ւյն տեսակետն էիք կիսում, եւ այն բարձրաձայն արտահայտո՞ւմ էիք:

- Այո: Այդ ժամանակ ես կարողացա խորությամբ զբաղվել ադրբեջանահայ փախստականների խնդրով, որն այսօր դարձել է ԼՂ հիմնախնդրի կարգավորման բանալին:

- Այսօր Ձեզ համար պա՞րզ է ԼՂՀ իշխանությունների տեսակետը խնդրի կարգավորման հարցում:

- Ես այսօր դժվարանում եմ ասել, թե ԼՂՀ-ն ինչպես է պատկերացնում իր ճակատագիրը: 2008թ.-ից շատ բան է փոխվել ԼՂՀ-ում: Այսօր ԼՂ-ն ՀՀ իշխանությունների պատանդն է: ՀՀ իշխանություններն են իրականում որոշելու, թե ինչ պետք է անի ԼՂՀ-ն: Այսօր ԼՂ-ն, ցավոք, չունի այն քաղաքական ռեսուրսը, որը նրան թույլ կտա լուրջ դիմադրություն ցույց տալ, եթե ՀՀ իշխանությունները որոշեն տարածքներ հանձնել: Դրա համար ՀՀ իշխանությունները պետք է լրջորեն մտածեն իրենց որոշումների վրա: Առայժմ ԼՂՀ իշխանությունները հույսը դրել են նրա վրա, որ Սերժ Սարգսյանը ասում է մի բան, սակայն անում` մեկ այլ բան: Ես չեմ կարող ընդունել այդ մոտեցումը:

- Սերժ Սարգսյանը որքա՞ն ժամանակ կարող է ասել մեկ բան եւ անել` մեկ այլ բան:

- Դա կախված է շատ բաներից` եւ արտաքին աշխարհից եւ ներքաղաքական վիճակից: Այսօր ներքաղաքական վիճակում իշխանության խոսքը հավատ չի ներշնչում, այս առումով Սերժ Սարգսյանին դժվար կլինի ստանալ ժողովրդի աջակցությունը:

- Դուք հնարավոր համարո՞ւմ եք, որ Սերժ Սարգսյանը բանակցություններից առաջ ասի, որ փաստաթուղթ չի ստորագրի, սակայն գնա ու ստորագրի:

- Այո, ես ոչինչ բացառել չեմ կարող: Այլ բան է, որ նրա ստորագրության արժեքը մեծ չի կարող լինել: Ցանկացած որոշում, որը կմերժվի ժողովրդի կողմից, միջազգային հանրության մոտ էլ արժեք չի ունենա:

- Պարոն Մելիքյան, Սերժ Սարգսյանը դեռեւս 2005թ. ԱԺ-ում հայտարարեց. «Կարծում եք Աղդամն էլ է հայկակա՞ն տարածք»: Այսօր նրա այդ բանավոր հայտարարությունն է, չէ՞, տեղ գտել Մադրիդյան սկզբունքների առաջին կետում:

- Ինձ համար անակնկալ չէ, որ իշխանությունները պատրաստ են տարածքներ հանձնել:

- ՀՅԴ-ն, որը մինչեւ վերջերս իշխանություն էին, այսօր անակնկալի եկած, ընդդիմություն է դարձել, քննադատում է իշխանություններին ԼՂ հարցում եւ հայ-թուրքական հարաբերություններում վարվող քաղաքականության համար, սակայն պահանջում է Էդուարդ Նալբանդյանի հրաժարականը` այն դեպքում, երբ ընդունում է, որ արտաքին քաղաքականության պատասխանատուն ոչ թե Նալբանդյանն է, այլ Սերժ Սարգսյանը:

- Ինձ համար անակնկալ է ՀՅԴ-ի անակնկալի գալը, նրանք ամբողջ ընթացքին ծանոթ են եղել: ՀՅԴ-ն այսօր խնդիր է լուծում: ՀՅԴ-ն այն իրական ընդդիմություն չէ, որովհետեւ հանգիստ խղճով ճանաչեց 2008թ. նախագահի ընտրությունները եւ 2009թ. կոալիցիայից դուրս գալը անկեղծ չընկալվեց:

- Ո՞րն է ՀՅԴ-ի առաքելությունն այսօր:

- ՀՅԴ-ի խնդիրն է վերականգնել իր վարկը ՀՀ-ում: ՀՅԴ-ի ապահովագրված դիրք է, որը ժամանակը ցույց տվեց, որ չի արդարացվում:

- ԼՂ հարցում Սարգսյան-Ալիեւ հաջորդ հանդիպումը հոկտեմբերին է: Ի՞նչ է սպասվում այդ հանդիպմանը:

- Հոկտեմբերյան հանդիպումը պայմանավորված կլինի նաեւ հայ-թուրքական հարաբերություններով: Հաշվի առնելով նաեւ այն փաստը, որ ԵԱՀԿ Մինսկի Խմբի համանախագահներից 2-ը փոխվելու են, ես կարծում եմ, որ հոկտեմբերի հանդիպումը կլինի ոչինչ չկանխորոշող: Նոր համանախագահները դեռ պետք է ծանոթանան բանակցություններին եւ խնդրի կարգավորումը կտեղափոխվի 2010թ.:

Հարցազրույցը վարեց Վիկտորյա Աբրահամյանը