Տրամադրե՛ք րոպե, փոխե՛ք կյանք. ինչպես կանխել ինքնասպանությունը
Դժվարին իրավիճակներում համապատասխան հոգեբանական խորհրդատվության, հուզական աջակցության ցուցաբերման նպատակով 2014 թ. ՀՀ ԱԻՆ «911» ծառայության Կենտրոնական ահազանգման կենտրոնում բացվեց նոր շուրջօրյա անվճար հեռախոսային հոգեբանական խորհրդատվական ծառայություն: Գլխավոր նպատակն էր բնակիչներին հուզական աջակցության ցուցաբերումը և հոգեբանական խորհրդատվության տրամադրումը: Ծառայությունը գործում է՝ հիմնվելով գաղտնապահության, մարդասիրության, անշահախնդրության, հանդուրժողականության, մարդու ազատության հիմնարար սկզբունքների վրա: 2003թ. ի վեր սեպտեմբերի 10-ը ՄԱԿ-ի Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունն ընդունել է որպես Ինքնասպանությունների կանխարգելման համաշխարհային օր: ՀՀ ԱԻՆ հոգեբանական ծառայությունն այս խնդրի հետ կապված զգալի փորձ ունի և ներկայացնում է խորհուրդներ, որոնք կարող են օգնել նվազեցնելու սուիցիդալ ռիսկը: Ինքնասպանությունն արտաքին կամ ներքին դրդապատճառների ազդեցության տակ սեփական կյանքի կանխամտածված ընդհատումն է: Այն հաճախ իրականացվում է գիտակցության նեղացած վիճակում կամ հալյուցինացիաների, զառանցական մտքերի ազդեցության տակ: Ինքնասպանությունը հոգեբանական ապահարմարման արդյունք է, երբ անձը հոգեկանի ախտաբանական կամ սահմանային վիճակում ներքին կամ արտաքին ազդակներից դրդված դիմում է լետալ ավարտով ինքնակործանիչ գործողությունների՝ այն դիտարկելով որպես իրավիճակից դուրս գալու ելք, դիմացինին պատժելու միջոց կամ ուշադրություն գրավելու եղանակ: Սուիցիդալ ռիսկը մեծ է հետևյալ խմբերում. • փախստականներ, ազգային փոքրամասնություններ, • հոգեկան, ծանր կամ խրոնիկ մարմանական հիվանդություններով տառապող անձինք, • հարբեցողությամբ, թմրամոլությամբ տառապող անձինք, • անչափահաս և ծեր անձինք, • ծանր կորուստ ապրած, ընտանեկան, ֆինանասական խնդիրներ ունեցող անձինք, • նախկինում սուիցիդալ փորձ կատարած անձինք և այլոք: Հայտնի հոգեբույժ Ա. Լիչկոն առանձնացնում է սուիցիդալ վարքի 3 հիմնական տեսակ. • դեմոնստրատիվ (ցուցադրական)` սուիցիդի այս տեսակը հանդես է գալիս որպես սեփական անձի նկատմամբ ուշադրություն գրավելու միջոց, • աֆեկտիվ` երբ գերակայում է հուզական պահը, • իրական` երբ դոմինանտում է մեռնելու ցանկությունը: Ինքնասպանություն իրականացրած մարդկանց 80%-ը նախքան ինքնասպանություն գործելն իրենց մտադրությունների վերաբերյալ կարևոր ազդանշաններ են ուղարկում (խոսքային, վարքային), որոնք հանդես են գալիս որպես նախազգուշացում կամ «օգնության ճիչ»: Անձի հետ սուիցիդալ մտադրությունների քննարկումը նպաստում է նրա ներքին լարվածության թուլացմանը, ինչը կարող է ինքնասպանության կանխարգելման առաջին քայլը դառնալ: Մարդու՝ ինքնասպանության գործելու մտադրության մասին կարող են հուշել. • ընկճվածությունը, տագնապայնությունը, թախծոտ տրամադրությունը, • թուլությունը, հոգնածությունը, քնկոտությունը, • մղձավանջային երազները, • արտաքինին, հիգիենայի կանոններին չհետևել, • մահվան և ինքնասպանության թեմայով գրականության և հաղորդումների նկատմամբ հետաքրքության դրսևորումը, • ողբերգական և տխուր երաժշտության հաճախակի ունկնդրումը, • կտակի հետ կապված հարցերի վճռումը, նախասուիցիդալ երկտողների կազմումը և այլն: 2017 թ. ինքնասպանությունների կանխարգելման համաշխարհային օրվա կարգախոսն է՝ «Տրամադրե՛ք րոպե, փոխե՛ք կյանք»: Օգնության ձեռք մեկնելը, դիմացինին ոչ քննադատաբար լսելու ունակությունը և, ընդհանրապես, անտարբերության բացակայությունը կարող են էական նշանակություն ունենալ ևս մեկ կյանքի փրկության հարցում: ԱԻՆ
