Իսպանական համաշխարհային ժառանգություն. պարից մինչ մի ողջ քաղաք
Համաշխարհային ժառանգության ցանկում Իսպանիան 44 օբյեկտ ունի։ Այս օբյեկտները մարդկային ստեղծագործական գլուխգործոցներ են, վկայում են մարդկային արժեքների մասին։ Այս օբյեկտները բացառիկ են՝ մշակութային ավանդույթի կամ քաղաքակրթության համար, որը գոյություն ունի մինչ այսօր կամ արդեն անհետացել է։
Ի դեպ, Հայաստանը եւս այս օբյեկտների շարքում մի քանի տեղ ունի. Էջմիածնի մայր տաճարը, Սանահինի և Հաղպատի, Գեղարդի վանական համալիրները, Զվարթնոցի տաճարը։
Իսպանիայի պատմական քաղաքներից է Տոլեդոն՝ Կաստիլիա-Լա Մանչայի ինքնավար համայնքում։ Միջնադարյան քաղաքն ամբողջությամբ համաշխարհային ժառանգության օբյեկտ է՝ գրանցված ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ում։
Այն կառուցել են հրեաները, արաբները, կաթոլիկները. և ամբողջ քաղաքը հենց երեք միանգամայն տարբեր ոճերի յուրօրինակ միքս է։ Գոթական ու արաբական ասեղնագործ նախշերին գումարվում է հրեականը ու մի յուրահատուկ կոլորիտ ստեղծում։ Այստեղ նույնիսկ հուշանվերներն ու զարդերն են տարբերվող։
Քաղաքի բնակչությունը մոտ 80 810 հազար է։ Տարվա բոլոր եղանակներին այստեղ հիմնականում զբոսաշրջիկների կտեսնես։ Հաճելի է պարզապես քայլել սալահատակներով նեղլիկ փողոցներով, հատկապես երեկոյան վառվող լամպերը միջնադար են տեղափոխում։
Տոլեդոյի Սուրբ Մարիամի տաճարը ներսից թանգարան է՝ տարբեր սրահներով։ Գիտակ մարդիկ ասում են, որ ողջ Եվրոպայում այս տաճարի ներսն անգերազանցելի է։ Այստեղ մի սրահում կարող է առաստաղն արաբական ոճով կառուցված լինել, պատերը՝ գոթական, մյուս սրահ մտնելիս քեզ միջնադարյան հագուստով ես զգում, մեկ այլ սրահ մանրակրկիտ ուսումնասիրության կարիք ունի՝ սկսած աթոռների իմաստուն քանդակներից։ Հատկապես տպավորիչ է Մարիամ Աստվածածնի պատը։
Գրեկոյի, Տիցիանի, Վելասկեսի գլուխգործոցները ևս գտել թանգարանային սրահներում:
Իսպանիայում համաշխարհային ժառանգության օբյեկտներից է Բարսելոնայի Սուրբ Ընտանիքի քավության մայր տաճարը՝ հայտնի որպես Սագրադա Ֆամիլիա։ Այն պատկանում է Հռոմի Կաթոլիկ եկեղեցուն։ Չնայած որ եկեղեցին դեռևս կառուցվում է, այն արդեն ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ի Համաշխարհային ժառանգության օբյեկտ է։ 2010 թվականի նոյեմբերի 7-ին Հռոմի Պապ Բենեդիկտոս XVI-ը պաշտոնապես օծել է մայր տաճարը։
Տաճարի շինարարությունն սկսվել է 1882 թվականին՝ շուրջ 129 տարի փաստորեն կառուցվում է, ասում են՝ կավարտվի 2026-ին՝ Գաուդիի մահվան 100-րդ տարելիցին։
Հնարավոր չէ լինել Բարսելոնայում և չայցելել նաև Գաուդիի ճարտարապետությամբ կառուցված Կասաները՝ տները, որոնք նաև բնակելի շենքեր են իբրև ծառայում, և հատկապես Գուելի այգին՝ իր մողեսով, որը Բարսելոնայի խորհրդանիշերից է։ Սա ևս համաշխարհային ժառանգություն է՝ գրանցված ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ում։
Կառուցվել է կատալոնացի ձեռներեց Էուսեբի Գուելի պատվերով: Այգին զբաղեցնում է 15 հեկտար տարածք, իսկ շինարարությունը տևել է 13 տարի:
Անտոնիո Գաուդիի տունը
Քաղաքի Տիբիդաբո լեռան վրա եւս մի մեծ ու հրաշագեղ տաճար կա՝ Սուրբ Սրտի տաճարը՝ վրան Քրիստոսի արձանը։ Ամբողջ աշխարհին հայտնի է Բրազիլիայում գտնվող Քրիստոսի արձանը, բայց այս մեկը ոչ պակաս տպավորիչ է:
Վճարովի վերելակով կարող ես բարձրանալ մինչ արձանը
Քաղաքի արվարձաններից մեկում Մոնսերատ սուրբ լեռն է՝ Սուրբ Մարիամի մենաստանով։ Այստեղ թխամաշկ տիրուհու ձեռքին հպվելով հնարավոր չէ երազանքիդ իրական վայելքը չզգաս։
Մոնսերատ Բենեդիկտյան մենաստանը Կատալոնիայի հոգեւոր խորհրդանիշներից է եւ ամբողջ աշխարհի կաթոլիկների ուխտագնացության կենտրոններից մեկը:
Հոգևորը միախառնված է բնության հրաշքին՝ հսկաների տեսքով լեռներին: Ի դեպ, հսկա տիկնիկները հենց այս ժայռերի նմանությամբ Բարսելոնայի խորհրդանիշերից են:
Անդրադառնանք մեկ այլ արժեքի՝ ոչ նյութական, դարձյալ գրանցված ՅՈՒՆԵՍԿՕ-ում։ Ֆլամենկո։
Պարի այս ոճը ծագել է 15-րդ դարում Անդալուզիայում՝ մավրիտական երաժշտական մշակույթից։ Այս ոճի վրա մեծապես ազդել է նաև գնչուական երաժշտությունը, երբ մեծ թափով այստեղ են եկել գնչուները։
Երկար ժամանակ ֆլամենկոն համարվում էր «փակ արվեստ», քանի որ գնչուները ապրում էին մեկուսացված. ֆլամենկոն զարգանում էր նեղ շրջանակներում։ Սակայն XVIII դարի վերջում գնչուների հալածանքները վերջացան, և ֆլամենկոն դուրս եկավ ակումբների ու սրճարանների միջավայրից:
Շատերը համարում են իսպանական գնչուներին այս ոճի հիմնական ու իրական կրողներ։ Անձամբ իմ տպավորությամբ այս ոճը հենց ամբողջությմբ գնչուական է, եթե հաշվի չառնենք այժմյան միքսերը՝ ջազի և այլ ոճերի հետ։
Ֆլամենկոն վայելելու համար պետք է այցելել որևէ շոուի։ Այդպիսիք կան իսպանական գրեթե բոլոր քաղաքներում։ Բարսելոնայի Պալասիո դել ֆլամենկոն հյուրերին ընդունում է շոուից մեկ ժամ առաջ՝ անվճար մաստեր կլաս անցկացնելու։ Նախ՝ կարճամետրաժ ֆիլմ՝ Ֆլամենկոյի պատմության մասին, ապա պարողները սովորեցնում են մի քանի շարժում, ծափերի ռիթմը և ամենակարևորը՝ որ երբեք չպետք է բղավել «Բրավո», միայն ու միայն Օլե։ Այս մասին հատուկ շեշտով հաղորդվում է նաև շոուից անմիջապես առաջ։
Բավական է Ֆլամենկոյի հերոսները բեմ բարձրանան, միանգամից կիրքը, սերը եռում է դահլիճում։ Նախ՝ Ֆլամենկոն հնարավոր չէ ուղղակի պարել. Նույնը վերաբերում է նաև երգիչներին ու երաժիշտներին։ Ֆլամենկոն անկեղծության պար է։ Ընդ որում՝ պար՝ հասուն տարիքի համար։ Այստեղ էլ հիմնական պարողները 40-ն անց կանայք էին։ Պար, որի մեջ մեծ դեր ունի հայացքի բովանդակությունը, գուցե՝ ապրած կյանքը, փորձը, դեր ունի ձեռքի շարժումն ու ոտքերի հարվածի ուժգնության չափը։
Ֆլամենկոյի շոուն ինձ թույլ կտամ համեմատել Մուլեն Ռուժի շոուի հետ՝ այդչափ տպավորիչ, թերեւս՝ ավելի անկեղծ։
Ֆլամենկոյի հարվածներն իհարկե կարելի է լսել նաև իսպանական քաղաքների գողտրիկ փողոցներում։
Բարսելոնային գոթական այս թաղամասում օրինակ մի կողմից լսվում էր հպարտ կեցվածքով երիտասարդի կրունկների համաչափ տկտկոցը, իսկ տաճարին մոտենալով արդեն լսում ես ներսից եկող Բախի կանտատների ու Հենդելի արիաների հիպնոսացնող հնչյունները։
Հասմիկ Բուդաղյան
Իսպանիա-Հայաստան
