Կշահի՞ ՀՀ-ն ԵՏՄ-ում, թե ոչ՝ կախված է միայն իշխանությունից (տեսանյութ)
-ՀՀ-ն հոկտեմբերի 10 ին ստորագրեց Եվրասիական տնտեսական միությանն անդամակցելու մասին պայմանագիրը եւ հունվարի 1-ից ՀՀ-ն համարվելու է ԵՏՄ լիարժեք անդամ: Ըստ Ձեզ, ինչ կտա ԵՏՄ անդամակցությունը Հայաստանին՝ տնտեսության զարգացման առումով: -Առաջինը, շատ լուրջ իրադարձություն է, հաշվի առնելով, որ մենք մի քանի պետությունների հետ մի պայմանագիր ենք ստորագրում եւ մտնում ենք մի միության մեջ, որտեղ նոր հնարավորություններ են առաջ գալիս: Դրանք ես ավելի երկարատեւ հատվածում եմ դիտում, քան մեկ օրվա, կամ մեկ տարվա կտրվածքով: Ես գտնում եմ, որ մեզանից շատ բան է կախված , մեր կառավարման համակարգից. մենք շատ լուրջ պետք է կազմակերպվենք: Երկրորդը, բնականաբար, կլինեն դժվարություններ, հաշվի առնելով այն հանգամանքը, որ ՌԴ-ն հումք արտահանող երկիր է, որ ՌԴ-ն ավելի կոշտ եւ կտրուկ քայլեր ունի իր մաքսային օրենսդրության մեջ, նա իր տեղական արտադրողին շատ ապրանքատեսակների գծով պաշտպանում է, բայց միաժամանակ ՌԴ-ն եւս ԱՀԿ անդամ է եւ այդ ամենն արվում է նրանց կանոնադրության շրջանակներում: Մի օրինակ բերեմ, 7 տարուց ավելի հին ավտոմեքենաների մաքսատուրքը ՌԴ-ում շատ բարձր է, բայց այդպես է արված, որ աղբ չլցվի երկիր: Փոխարենը ՌԴ-ում հավաքում են շատ հայտնի բրենդների մեքենաներ, որոնց որակը գուցե այսօր զիջում է գերմանական մեքենաներին, բայց տարիների ընթացքում դրանց որակն էլ կբարձրանա: Այդ պարագայում, այն մեքենաները, որ հավաքվում եւ արտադրվում են ՌԴ-ում , Հայաստան կներմուծվեն ցածր մաքսատուրքով, այլ մաքսային ռեժիմով: - Վրաստանի սահմանում խնդիրներ չե՞ն առաջանա: Նկատի ունեմ, որ մենք ԵՏՄ-ի հետ սահման չունենք: -Ընդհանուր սահման ունենալն այդ հարցում կապ չունի: Այն ապրանքը, որ ԵՏՄ անդամ երկրներից է ներկրվելու Հայաստան՝ համապատասխան կնիք է ունենալու, որը վկայելու է մաքսային հատուկ ռեժիմի մասին: -ԵՏՄ-ի ընդդիմախոսները հիմնականում նկատում են, որ մեզ համար սրանով փակվում է եվրոպական շուկան: Ձեր կարծիքով, մեր տեղական արտադրությունը մրցունա՞կ էր եվրոպական շուկայում: -Ես չեմ հասկանում ինչու են այդպես ասում, առաջինը, պետք է հասկանանք, թե ՀՀ-ից ինչ է արտահանվում Եվրամիության երկրներ, եւ այն երկրներ, որոնց հետ մենք պայմանագիր ստորագրեցինք: Եվրոպա արտահանվող ապրանքի 95 տոկոսը հանքահումքային հատվածին է բաժին ընկնում ՝ պղինձ, մոլիբդեն եւ այլն. սա նշանակում է, որ մեր մյուս ապրանքները մրցունակ չեն Եվրոպայում: Եթե մենք կարողանանք ՌԴ-ում որոշակի քանակությամբ ապրանքների իրացում ապահովենք, տարիների ընթացքում շատ դրական արդյունքի կհասնենք: Բայց պետք է ճիշտ կազմակերպվենք, մեզնից շատ բան է կախված:Ես կարծում եմ, որ մի փուլ է գալու, երբ այն հնարավորությունները, որ Հայաստանը ունի՝ գյուղմթերքների վերամշակման, սառեցման, թարմ արտահանման, պահածոյացման, բոլոր այդ սարքավորումները մենք ներկրելու ենք զարգացած երկրներից, եւ շատ բարձր որակի կազմակերպելու ենք այդ գործը: -Մեզ համար միայն ռուսական շուկան օգտակար կլինի, թե՞ ԵՏՄ անդամ մյուս երկրների շուկաներն էլ մեզ համար շահեկան են եւ կարող ենք տեղ զբաղեցնել եւ ներկայացված լինել մեր արտադրությամբ: -Միանշանակ շահեկան են ինչ-որ ապրանքատեսակներով: Մենք պետք է այսօրվանից, այս պահից շատ արագ զբաղվենք դրանով: Նախ պետք է կառավարությունը՝ նախարարությունները, հստակեցնեն՝ ինչ կարգի արտադրանք ունի Հայաստանը, որ մրցունակ է, ոնց անեն, որ դրա ծավալները մեծացնեն, դրա հնարավորությունը կա, դրա շրջանառու միջոցները կան, ոնց կազմակերպեն, ոնց օգնեն, որ կազմակերպություններն իրենց արտադրանքը ոչ միայն ՌԴ, այլ Բելառուս, Ղազախստան արտահանեն: Այդպիսի հնարավորություն այսօր կա, ուղղակի կազմակերպել է պետք, որպեսզի այդ երկրներում սկսեն ծանոթանալ հայկական արտադրանքի հետ, ցուցահանդեսներ կազմակերպեն Ղազախստանում, Բելառուսում, բայց այն ապրանքների, որոնց կարիքն իրականում այդ երկրներում կա ու մրցունակ կլինի, օրինակ՝ չեմ կարծում, որ Բելառուս մենք պետք է կաթնամթերք արտահանենք: Պետք է տանել այնպիսի ապրանք, որ կամ չունի, կամ անհրաժեշտ քանակի չունի: Եթե պատկան մարմինները զբաղվեն, մեկ-երկու տարում արդյունքը տեսանելի կլինի: Բա անհարմար չի, որ մենք խոզի, կամ հավի միս ներկրենք դրսից, ի՞նչն է մեզ խանգարում, որ մենք արտադրենք: Ես նույնիսկ ուրախ եմ, որ այդ ապրանքատեսակների գծով մաքսատուրքը բարձր է լինելու՝ 15, 25 տոկոս, դա մերոնց հնարավորություն կտա զարգացնել սեփական արտադրությունը: Ես հիմա, ամենայն պատասխանատվությամբ, հայտարարում եմ՝ եթե մենք արտահանման ծավալը առաջիկայում չմեծացրինք, դա մեր կառավարիչների մեղքն է լինելու: Հիմա հնարավորությունն այս պահից տրված է. Պետք է գիշեր-ցերեկ աշխատենք, որ այդ ծավալները ապահովենք. ՀՀ-ն կարող է ՌԴ ի 5, 6 մինչեւ 10 տոկոս կոշիկը ապահովել. Խորհրդային տարիներին ավանդույթ էր, ՀՀ-ն տարեկան 120 մլն զույգ կոշիկ էր արտադրում:Այսօր պետք է տեսնենք որքան է արտադրվում եւ որքան պոտենցիալ կա արտադրելու եւ արտահանելու, ու դրա համար ինչ է պետք: -Անկախության տարիներին կոշիկի արտադրության ծավալները կտրուկ նվազեցին եւ ավելի մեծ տոկոս էր կազմում կոշիկի ներկրումը: -Այո, անորակ կոշիկի ներկրումը, իսկ մեր տեղական արտադրության կոշիկը շատ որակյալ է: Ես զարմանում եմ, թե ինչու մինչեւ հիմա չեն զբաղվում: Վաղվանից պետք է կանչեն հնարավոր բոլոր արտադրող կազմակերպություններին, մատակարարներին, բոլորին հնարավորություններ տրվի: -Այսինքն, կարո՞ղ ենք այսօր արձանագրել, որ ԵՏՄ-ին անդամակցությունը ՀՀ-ին սպառող երկրից արտադրող երկիր դառնալու հնարավորություն է տալիս: -Այո, լայն հնարավորություն: Այդ հնարավորությունը տրվում է, պետք է աշխատել, եւ աշխատել խելքով: Այս պահից պետք է ֆորմատը ճշտել, մեզ համար ինչ ենք արտադրում, եւ ինչ, ու ինչքան պետք է արտահանենք: Ավելին, պետք է հրապարակել ցուցակը, թե ինչ են ներմուծում, ինչ որակի ու կարգի ապրանքներ են ներմուծում, որ մարդկանց հուշեն: ՀՀ-ն կարող է արտահանման ծավալները երեք, չորս անգամ մեծացնել: ՀՆԱ-ում մոտ 2,2 մլրդ դոլար գյուղատնտեսության ոլորտին է ընկնում, այն հանգիստ կարելի է հասցնել 4 մլրդի, 6 մլրդի: Կազմակերպվենք, մրցունակ արտադրանք տանք, դրա մշակումը, սառեցումը, չորացումը, կիրառումը այլ արտադրությունների մեջ: -Այսինքն, տեղական արտադրողը շա՞նս է ստացել սեփական արտադրությունը զարգացնելու: -Տեղական արտադրողը միշտ էլ ունեցել է այդ շանսը, հնարավորությունը միշտ էլ ունեցել է, այսօր էլ, ուզում ես՝ տար ապրանքդ Լատինական Ամերիկայում վաճառի, եթե ապրանքդ մրցունակ է, բայց սա արդեն պայմանագրային հարաբերություններ են 175 մլն բնակչություն ունեցող երկրների հետ. խնդրեմ, հնարավորություններդ որքան են մեծացել, բացի այդ, մեր արտադրանքի կառուցվածքն ուղղված է եղել հենց այս երկրներ, հիմնականում՝ ՌԴ: Մենք այնտեղ ավանդաբար ինչ-որ ապրանքատեսակների գծով ներկայացված ենք, իրացրել ենք, ուղղակի պետք է այդ տեսակների քանակը մեծացնել, քանակը եւ ցանկը: Մյուս խնդիրը. մեր կառավարությունը պետք է բանակցի հետեւյալի շուրջ. այն ուղղություններից, որտեղից ապրանքներ են գալիս, դրանք փոխադրող տրանսպորտային միջոցները հետ գնալու պարագայում պետք է սակագները փոխվեն, որովհետեւ եթե փոխադրամիջոցը դատարկ է հետ գնում, մենք ապրանք չունենք արտահանելու, ուրեմն պետք է սակագին փոխվի, եթե կունենանք այդքան տոննա ներկրվող ապրանքներին համարժեք արտահանվող ապրանքներ, թող այդ ժամանակ գները փոփոխվեն, կամ գուցե այն ժամանակ գինն էլ ընկնի՝ մեծ ծավալների պարագայում: Բայց ես նորից եմ ասում, մենք կունենանք հաջողություն, եթե ՀՀ –ի հողերի եւ շենք-շինությունների ամեն քառակուսի մետրը օգտագործվի, արտադրանք տա՝ գյուղմթերք, ամեն կառուցած շենքում արտադրություն լինի: Ինչքան արագ անենք, այնքան լավ պետություն կունենանք, այնքան հարուստ կլինենք, քաղաքացիները գոհ կլինեն, արտագաղթածները հետ կգան, սա է պետք: -Անկախության առաջին տարիներին այսպիսի ասույթ էր օգտագործվում, որ անգամ մեր ջերմուկով, ծիրանի չրով ու տոմատի մածուկով կարող ենք երկիր պահել: Իրականում արդարացվե՞ց այս կանխատեսումը: -Դրանք քաղաքական հայտարարություններ էին: Բայց հիմա մենք կարող ենք հարյուրավոր, հազարավոր ապրանքատեսակներով մեր երկիրը ոչ թե պահել, այլ զարգացնել: Մենք կարող ենք ունենալ մրցունակ քաղաքացի, մրցունակ տնտեսություն, մրցունակ պետություն: -Ուկրաինական իրադարձությունների արդյունքում ՌԴ-ի նկատմամբ արեւմուտքի կիրառած պատժամիջոցներն ըստ Ձեզ, որքանով կանդրադառնան ՀՀ-ի վրա: -Բնականաբար, անդրադառնում է, անդրադառնալու է, Հայաստան եկող տրանսֆերտները պակասել են, դա հենց այն մեսիջն է, որ մենք ստանում ենք: Ուղղակի ես , որ ասում եմ, մենք պետք է կազմակերպվենք, ՌԴ-ն էլ պետք է լավ գիտակցի, կազմակերպի իր քաղաքականությունը, համակարգային մոտեցում ցուցաբերի եւ մրցունակ երկիր դառնա: -Դուք Ձեր վերջին հարցազրույցում ասել եք, որ ՀՀ տնտեսությունը ճգնաժամային իրավիճակում է: ԵՏՄ անդամակցությունը Ձեր կարծիքով ճգնաժամից կհանի՞ երկիրը: -Ճգնաժամը, այո, շատ դեպքերում կախված է լինում միջազգային խնդիրներից, ընդհանուր ճգնաժամերից, նրանից, որ մենք ինչ-որ չափով շրջափակման մեջ ենք գտնվում, բայց շատ մեծ մասով՝ 90 տոկոսով, կախված է մեր կառավարիչներից, թե ինչպես կկառավարեն, խնդիրներն ինչպես կլուծեն, ինչ առաջնայնությամբ: Հակառակ դեպքում ճգնաժամն ավելի կխորանա: -Քաղաքական դաշտում ընդամենը մի երկու-երեք ուժ հայտարարեց, որ դեմ է ԵՏՄ-ին անդամակցությանը: Այսինքն, հասարակությունը, քաղաքական դաշտը կիսո՞ւմ է իշխանության քաղաքականությունն այս հարցում: -Շատ լավ է, որ կան կուսակցություններ, որ դեմ են, սա այլակարծության դրսեւորում է: Բայց ցանկացած ուժ պետք է հիմնավորի իր դեմ լինելը, համեմատի երկու փաստաթղթերը. սա մեզ ինչ է տալիս, մյուսը՝ ինչ: -Այն մարդիկ , ուժերը, ովքեր դեմ չեն արտահայտվում ԵՏՄ-ին ՀՀ անդամակցությանը, հիմնավորում են, թե այդ քայլն անշրջելի է, ստիպված քայլ է, այլընտրանք չկար եւ այլն: Ձեր կարծիքով, սա անհրաժե՞շտ, թե ստիպված քայլ էր Հայաստանի համար: -Շատ-շատ բաղադրիչներ կան այստեղ, բայց ասել, թե սա ստիպված քայլ էր, սխալ է: Դա ավելի խորը չուսումնասիրելու հետեւանք է: Մենք գիտենք մեր երկրի դերը, նշանակությունը, չափը, բնակչությունը, հնարավորությունները, չեմ կարծում, թե որոշումը ստիպված է կայացվել. այսօր այդ կերպ շատ գերտերություններ քայլեր են անում, մյուսներն ասում են՝ ստիպված արեց. Ոչ, դա հաշվարկի արդյունք է, երկրի դիրքի, տարածաշրջանային քաղաքական, տնտեսական խնդիրներից բխող քայլ էր: -Այսինքն, որոշումը ճի՞շտ էր կայացված: -Իսկ Հայաստանը ի՞նչ հնարավորություններ ունի, ի՞նչ այլ ուժ ունի, ծովեր ունի, նավթ ունի, ի՞նչ ունենք, մենք պետք է ելնենք մեր հնարավորությունների շրջանակից: Ընդհանրապես մոռացեք, թե շատ եվրոպական երկրներում կարելի է հայկական ապրանք վաճառել. նախ հագեցած եւ շատ մրցունակ շուկա ունեն եւ պրոտեկցիոն այնպիսի գործիքներ ունեն, որ հայկական ապրանքն այնտեղ դժվարությամբ սպառում կգտնի: Այստեղ, այս միության մեջ հնարավորությունները շատ ավելի մեծ են, կրկնում եմ՝ մեզնից է ամեն ինչ կախված: Կկարողանանք օգտագործել ի շահ Հայաստանի, թե ոչ: -Նախադրյալներ տեսնո՞ւմ եք, կա՞ քաղաքական կամք: -Քաղաքական կամքը ես այսօր չեմ տեսնում, բայց պետք է ամեն ինչ անել մեր երկրի հանդեպ վստահությունը մեծացնելու ուղղությամբ: Պետք է ներդրողը վստահ լինի, որ ՀՀ-ում գործում է միայն եւ միայն օրենքը: Զրուցեց Դիանա Մարկոսյանը
